Tesla Ordua, 113. irratsaioa

Kaixo Balkanetako euri-tantatxook!

Oraingoan, berriez hitz egin dugu batez ere. Lehenik eta behin mugei eta hauen lausotzeari buruz hitz egin dugu. Izan ere, aurrera doa Albaniak, Ipar Mazedoniak eta Serbiak proiektatutako “Balkanetako mini-Schengen” proiektua, eta horri buruzko bigarren bilkura egin dute. Hala ere, beste alde batetik, Montenegrok proiektu horretan sartuko ez dela esan du. Mugez ari garela, Ipar Mazedoniako lehendakari Stevo Pendarovskik, Estatu hau EBra hurbiltzearen aurka oztopo gehien jarri dituen frantziako lehendakari Macronekin bilduko da laster.

Gerora Moldaviara egin dugu salto. Errumaniaren ostean, harekin  hizkuntza partekatzen duen Moldaviak ere Gobernua aldatuko du, Parlamentuan Gobernu liberalen aurkako zentsura mozioa onartu ostean. Alderdi Sozialistak aurkeztu du mozio hori. Beste bi berri ere aipatu ditugu azkar: alde batetik Republika Srpskako parlamentuak autodeterminazioaren aldeko ebazpen bat onartu du, eta beste batetik Literatur Nobel Saridun Peter Handkek esan du 1999an jugoslaviar herritartasuna lortu zuela.

Segituan Kroaziara egin dugu, batez ere eraso ezberdinak izan ditugu mintzagai. Alde batetik, Spliteko zinegotzi ezkertiar Jure Zubčić epaitua izango da “Serbiarrak akatu!” jartzen zituzten margoketak, “Serbiarrak muxukatu!” leloaz aldatzearren. Bere aurkako salaketa bat egon da “jabetza kaltetzearren”; ez ordea margoketa arrazista egin dutenen kontra. Beste alde batetik, eraso hauek kritikatzearren Milorad Pupovac lider politiko serbokroaziarra ere salatua izan da eta Legebiltzarraren aurreko agerraldia egin dezan eskatu du eskuineko erakunde batek.

Programa honetan Kosovoko hauteskundeak azkeneko asteetan oso aipatu dugun gai bat, eta oraingoan ere aipatu dugu. Kasu honetan, Serbiatik bidalitako 3.700 botoak baliozkotzat edo ez eztabaidatzen ari dira. Garrantzitsua da erabaki hori, alderdi bat gutxieneko %5aren langaren ertzean dago eta. Honi buruz hitz eginez, Ghanak Kosovori aintzatespena kendu dio, hamaseigarren Estatua da halako erabaki bat hartzen duena.

Segituan, Balkanetatik urrundu gara, Boliviara joateko. Han, jakin badakizuenez, Evo Moralesen kontrako Estatu-kolpe bat eman dute eskuindarrek. Hau aprobetxatu dugu Boliviako eta Santa Cruz hiriko eskuineko lider Branko Marinkovićez hitz egiteko. Marinković 2009an Estatu-kolpe bat ematen saiatu zen.

Azkenik, Euskal Herriaren eta Balkanen arteko harremanen garatzeari egin diogu kasu. Oraingoan Pikara Magazine aldizkariak, Sarajevoko Aida Spahić feminista elkarrizketatu du, zeinek Bosniako feministen egoeraz hitz egin digu, eta elkarrizketa hori komentatu dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 111 irratsaioa

Egunon Balkanetako hodeitxook!

Gaurkoan berri pila batekin gatoz, batez ere Euskal Herriaren eta Balkanen arteko lotura duten berriekin. Hauekin hasi eta bukatu dugu eguna.  Lehenik eta behin, Hamaika Telebistan astelehen gauetan Beñat Zarrabeitiak gidatuko kirol-saioaz aritu gara, “Marakana Txikia” deitu baitio, Izar Gorriaren estadioaren moduan, Euskal Herriaren eta Balkanen arteko lotura eginez. Guk hau aprobetxatu dugu estadio honi buruzko historia kontatzeko. Bestetik, Imanol Galdos idazlearen “Other Worlds of Literature” proiektuaz hitz egin dugu, bertan esloveniera eta mazedoniera mintzagai baititu. eta azkenik, Belako musika taldearen telebista elkarrizketa batez aritu izan gara, non euren musikarik gogokoetan Goran Bregović den komentatu duten.

Segituan politikaz aritu izan gara. Hemen, alde batetik mugak izan ditugu mintzagai. Izan ere, joan den astean EBk Ipar Mazedoniaren eta Albaniaren hautagaitzari ezetz esan bazien, oraingoan kide duen Kroazia Schengen sisteman sartzea ahalbideratzea baimendu du Europako Batasunak. Beste alde batetik, Bosnia-Herzegovinak esan du “Balkanetako Schengen txikian” sartzekoa dela (momentua Albaniak, Ipar Mazedoniak eta Serbiak osatzen dute elkarte hori). Azkenik, Errusiak Ipar Mazedoniari eta Albaniari Eurasiar Batasun Ekonomikoan sartzeko gonbita egin die. Ea nola erantzuten duten bi Estatuok…

Kroaziari buruz bestelako berri batzuk ere izan ditugu. Abenduaren eta urtarrilaren artean burutuko diren Kroaziako lehendakaritzarako hauteskundeez aritu izan gara, hautagai posibleez eta abar. Gerora, Kroazian, nerabe bat Zadar hirian talde batek bortxatzearen aurka zian diren protesta feministak ere mintzagai izan ditugu. Azkenik, Split hirian, Udal Gobernuak (HDZ) Jugoplastika saskibaloi taldearen omenezko mural oso ezagun bat ezabatzea agindu du, hiriko jende asko haserraraziz. Zer dago halako agindu baten atzean?

Gerora Serbiara egin dugu salto. Izan ere, EB Balkanetan mugitzen den moduan, Errusia ere mugitzen da, eta Serbiarekin batera ariketa militarrak egin izan ditu. Horietan, Errusiaren misilik berrienak, S-400 aritu zian dira, eta antza denez, Vučići inpresio ona sortu die, agian Serbak erosiko dituela esanez, NATOren kide den herrialdeez ingurtuta dago Serbia, beraz…

Euskal Herriarekin hasi gara eta Euskal Herriarekin bukatu dugu. Izan, ere Sortu alderdiak buletin politiko bat atera du hildako diktadoreen inguruan (beno, 2018ko azaroan atera zuen, baian orain berriz ere hizpide izan da plazan) eta bertan Ante Pavelić eta Vjekoslav Luburić ustashei buruz hitz egiten du. Memoria historikoaren inguruko ariketa hau ere aipatu dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 82 irratsaioa

Kaixo Balkanetako lagunok!

Gaurko programan, batez ere bi gaua izan ditugu eztabaidagai. Alde batetik, Kosovoren inguruan izan diren ika-mikak (zergak, armada sortzea, Pristina eta Belgraden arteko harremanak inoiz baino okerrago egotea), eta bestetik, Banja Lukan (Republika Srpska) David Dragičević ustez bere buruaz beste egindako, baina bere familiaren arabera eraildako 21 urteko gaztearen protestez aritu gara. Protesta horietara doan jendearen arabera, poliziak edo ez du nahikoa egiten heriotza argitzeko edo beste norbait ezkutatzen ari da, beraz Republika Srpskan boterean dagoen Aliantza Sozialdemokrataren kontrako kolore politikoa hartzen dute.

Aurretik, berri laburragoak kontatu izan ditugu. Horietako bat, Bosnian azkenean “herren ganberak” (Bosnia-Hercegovinako sistema bikameralean zeharka aukeratzen diren goi-ganberak) aukeratzeko lege berria onartu dutela, beraz laster parlamentuak osatu ahal izango direla dugu. Beste berrien artean, soldaduen kontrako zigorrak, Bulgariako feministen manifestazioak, Montenegrok apaiz ortodoxo batzuk bertatik bota nahi izatea, Zoran Zaev eta Alexis Tsipras –hurrenez hurren Ipar Mazedoniako eta Greziako lehen ministroak- Bakearen Nobel Saria jasotzeko proposatuak izatea eta Serbian Milan Nedić lehen ministro kolaborazionista ez errehabilitatzeko epaitegien erabakia aipatu ditugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 76 irratsaioa

Kaixo, Balkanetako neguko elur-malutatxook!

Gaurkoan, politikari buruzko berri oso esanguratsu batekin hari dugu irratsaioa. Gurean oihartzunik izan ez badu ere, Balkanetan izan du, eta handia gainera: Nikola Gruevski Ipar Mazedoniako lehen ministroak, ustelkeria kasu bat dela eta bi urteko kartzela zigorra duenak, herrialdetik ihes egin eta Hungarian aterpe politikoa eskatu baitu. Gruevskiren arabera, bera eta bere VMRO alderdia, Gobernuaren eta justiziaren partetik abiatutako jazarpen kanpaina baten biktima dira, eta horregatik egin behar izan du ospa. Viktor Orbán Gruevskiren aliatu eta gertuko izan da (bai errefuxiatuen krisian, eta baita ere nazioarteko komunitatearekiko kritikan, gogoratu behar Gruevski boteretik kentzeko gakoa izan zirela 2016ko protesta batzuk “koloreetako iraultza” deritzen eskemetan betean sartzen direnak. Bai Gruevski eta bai Orbán EBrekiko eta GKE mendebalzaleekiko oso kritikoak izan ohi dira). Egungo Ipar Mazedoniako Zoran Zaev lehen ministroak Gruevskiren estradizioa eskatu du.

Defentsa-arloko berriekin jarraitu dugu gero. Alde batetik, Kosovoko Gobernuak Armada sortzeko pausuekin jarraitzen du, eta oraingoan NATOren oniritzia ere badu, Serbiako Gobernua berriz ere kontra jarri bada ere. Bestetik, Bosniako Armadan 10 milioi dolar galdu izan direla salatu izan dute. Honekin jarraitzeko, guda ezberdinetan guda-krimenak direla eta auziperatutako jeneral batzuen inguruko berriak ere eman ditugu.

Jarraitzeko kulturarekin jarraitu dugu. Montenegroko Gobernuak Hizkuntzaren Lege berri bat atera nahi du, “herrialderen hizkuntza eta kultura babesteko asmoz”. Lege horren arabera, montenegroera hizkuntza bereizi bat da. Honek, Montenegrok independentzia eskuratu zuenetik hartu duen politikarekin bat egiten du, hau da, montenegroera eta serbiera bereiztearekin, baina herritarren artean polemika handia piztu du, herritarren gehiengoaren arabera (eta aho batez, nazioarteko filologoen komunitatearen arabera) hizkuntza bera baitira.

Bukatzeko, Euskal Herriko berriekin bukatu dugu. Hasteko, aste honetan Euskal Herriko Pikara Magazine aldizkarian, Bosniako emakumeen historia idazteko proiektu bati buruzko berria agertu da, eta proiektu horri buruz aritu izan gara. Jarraitzeko, Eusko Jaurlaritzaren ordezkaritza bat, Biktimen eta Giza Eskubideen Arreta-Bulegoaren buru Monika Hernandok gidatuta, Bosniara eta Serbiara bidaian dabil,hango errefuxiatuen zentruak ezagutzeko helburuarekin. Bukatzeko, aurreko irratsaioan aipatu genuen Slavenka Drakulić idazleari eta honen “Han ez banengo bezala” euskaratutako lanari erreferentzia egin diogu.

Entzun gure programa hemen:

TESLA ORDUA, 20. IRRATSAIOA

Egunon, euskoslaviarrok!!

Aste honetako poprograman, aurtengo formatu berriari ekin diogu, eta Gabirel Ezkurdia politologoa izna dugu gurekin batera, Balkanetatik urrundu eta geopolitikaz aritzeko. Baina horren aurretik, Balkanetako gaiei heldu diegu, kasu honetan Euskal Herrian izan ditugun zenbait berriri buruz.

Lehenik eta behin, ETBren “Sautrela” programan egindako erreportai baten harira, Dubravka Ugrešić idazle kroaziarra izan dugu mintzagai. Ugrešićek Donostia 2016 Europar Kultur Hiriburua programan parte hartu du Harkaitz Canorekin batera egindako proiektu batean, eta horren harira, Cano bera eta Juanjo Olasagarre euskal idazleek berari buruzko erreportai txiki batean bere ibileraz hitz egin digute: idazle feminista honentzat Jugoslaviaren desagerpenak zer ekarri zuen, eta halaber, bere literatur eta erbeste kezkak ere aipatu dituzte. Erreportaia ikusgai dago hemen (19:30 eta 26:00 minutuen artean, gutxi gora-behera).

Guk, Ugrešićen itzala aprobetxatu dugu bere El Museo de la Rendición incondicional liburua komentatzeko. Liburu hau, Ugrešićek erbestera joan eta gutxira idatzi zuen, eta han azaltzen dira bere aberri galduari (fisikoki zein politikoki, erbeste dela, eta gudak zirela eta) buruzko hausnarketak, eta baita ere, oroimenez eta oroitzapenez eginiko gogoetak.

Gerora, errefuxiatuen arazoa izan dugu ahotan, Tolosako Zumardi ekimenak, Iosu Iztueta eta Mauro Moratiesen eskutik, Belgraden dauden errefuxiatuak laguntzeko iniziatiba bat aurkeztu baitu (arropa bildu eta furgonetan Belgradera eraman). Han Ane irazabal kazetariarekin kontaktuan daude, eta euren asmoetan erreportai bat egitea ere badago. Gai honek errefuxiatuen dramaz hitz egiteko aukera ere eman digu.

Azkenik, geopolitika izan dugu mintzagai, batez ere Siria eta han Deir Ez-zor eta Palmira hirien kontrako Estatu Islamikoaren erasoak, eta baita Astanako bake-elkarrizketak eta hauek izan ditzazkeen ondorioak, Etxe Zuriko maizter berriaren politika bistatik galdu gabe.

Entuzn programan hemen: