Tesla Ordua, 110 irratsaioa

Kaixo Balkanak, Jaunaren ondorengo 2019 urtean eta Handkeren ondorengo lehenengo urtean!

Gaurkoan gai pila izan ditugu. Hasteko gai historiko bat izan dugu mintzagai. Aste honetan Herri Askapenerako Gudaren kontestuan, jugoslaviar partisanoek eta Armada Gorriak Belgrad askatu zuteneko 75 urteurrena bete da. Operazio militar honen nondik norakoak eta 1944k urritik herrialde osoaren guztizko askapena eman arte (1945eko maiatzean) izan ziren zailtasunez hitz egin dugu, baita ere orduan Titoren eta Stalinen arteko harremanak nolakoak izan zirenari buruzko zertzelada batzuk.

Politikarekin jarraitu dugu gero. Ipar Mazedoniarekin hasi gara. Lehenbizi Serbiarekin eta Albaniarekin sinatutako merkatu eta igarotzen akordioaz aritu zian gara. Lehendakari batek, Aleksandar Vučićek, eta bi lehen ministrok, Zoran Zaevek eta Edi Rama sinatu dute akordio hori. Vučićek dio Kosovo, Bosnia eta Montenegro sartzea nahi dituela, baina beste alde batetik, Edi Ramak esan du Kosovo sartzen ez bada, Albaniak akordioa bertan behera utz dezakeela.

Beste alde batetik, Frantziaren posizioak Albania eta Ipar Mazedonia Europar Batasunean sartzea eragotzi du (Serbiaren eta Montenegroren data atzeratzen du honek baita ere). Honek Ipar Mazedoniako hauteskundeak aurreratzera bultzatu du Zoran Zaev, izan ere Greziarekin  sinatutako akordioak (zeinek Mazedoniari “Ipar” deitzea ekarri zuen) EBn eta NATOn sartzea aurreikusten zuen eta hori orain kili-kolo geratu da. Beste alde batetik AEBko senatuak Ipar Mazedonia NATOn sartzeko aukera zabaldu du baino hori ez da nahikoa izan Zaeventzat.

Bestelako berri geopolitikoak ere izan ditugu. Dmitri Medvedev Belgraden egon da, eta Ana Brnabić lehen ministroa Moskura gonbidatu du. Bestetik, Belgradera, lehen txinatar merkatal-trena iritsi da Txinako produktuekin. Beraz, badirudi ekialdera begiratzen duela Serbiak

Kosovora egin dugu ostean. Albin Kurti, duela aste batzuk hauteskundeak irabazi zituen liderrak “The Guardian” egunkari britainiarrarekin elkarrizketa bat eman du, eta hor zenbait gauza esan ditu: adibidez Vëtevendosjek tradizionalki EBrekiko izan duen postura kritikoa ñabartu egin du, eta ustelkeria ezabatzea bere lehentasuna dela esan du. Hala ere ez dirudi Serbiarekin egoera hobetu egingo denik, izan ere, Serbiako Kopa partida bat jokatzeko muga pasatzea galerazi dio Izar Gorria futbol-taldeari (honek Mitrovican jokatu behar zuen FK Trepča taldearen kontra).

Beste berri bat Kroazian izan dugu. Bertako Maksimir estadioan Prljavo Kažaliste taldeak kontzertu bat jo du, 1989an eman zuen kontzertu historiko (eta oso nazionalistaren 30. urteurrena zela eta. Kontzertua hasi aurretik, oihu faxista masibo bat egin zuten ikusleek (ez taldekideek), eta penarekin ikusi dugu gertakari hori.

Bukatzeko, Euskal Herriaren eta Balkanen arteko harremanari buruzko bi berri ekarri ditugu. Alde batetik, Marijan Dović irakasle kroaziar-esloveniarra Bilbon izan da Kongresu batean, bertsolaritzari buruzko ponentzia bat aurkezten. Bestetik, Senez aldizkariak Izet Sarajlić poeta bosniarrari buruzko artikulu bat atera da, bere poema batzuk euskaratuta ere agertu direlarik.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 109 irratsaioa

Kaixo Balkanetako kafanetako irakurleok!

Zorioneko gaude, Peter Handke idazle jugoslaviarzaleak irabazi du Literatur Nobel Saria, eta hau zorioneko zaigu. Andrićen ostean, Saria lortzen duen bigarren “jugoslaviarra” da. Hala ere, urteetan idazle “madarikatua” izan da Mendebaldean, Jugoslaviako gudei buruz izan duen iritziengatik. Alemanieraz bai eleberria zein antzerkia idatzi izan ditu Handkek, baina gudan zehar guda hura “kanpotik piztua” izan zela esateak, eta serbiarrak errudun bakarrak ez zirela esateak (bere liburu batek Danubio, Sava, Drina eta Morava ibaietara bidaia izenekoak, Justizia Serbiarentzat du izenburu alternatibo moduan), “serbiar nazionalista” bezalako deskalifikazioak ezarri dizkio (komentatu dugun moduan, beste lan batean Bidaia kanoan edo Gudari buruzko filma izenekoan, “guda honi buruz guk –Mendebaldeak-soilik hitz egin ahal dugu. Beste norbaitek hitz egiten badu, intolerantetzat hartzen dugu” esan zuen, diskurtso bakarra salatuz). Slobodan Milošević serbiar lehendakariarekiko izan zuen bestelako ikuspegiak (honen hiletara joan zen ere zenbaitek kritikak ekarri dizkio, horrek kostu politikoa ekarri ziolarik. Hala ere, Handkek nahiago izan du beti koherentzia sariak baino lehenago. Nobel Saria ere, lehenago lortu behar zuen Handkek, baina 2004ko irabazle Elfriede Jelinekek esan bezala (Austriarra, Handkeren moduan) ez zioten orduan eman “politika zela eta”. Hala ere Sari honek ere kritikak izan ditu AEBtako PEN Klubaren zein Balkanetako politikari batzuen aldetik. Guzti hori komentatu dugu.

Posteriormente hemos emitido una entrevista con nuestro amigo de Budapest, José Miguel González, quien nos ha hablado de las elecciones municipales en Hungría. El partido Fidesz sigue siendo el más votado, pero no ha alcanzado el 50% y ha perdido alcaldías de ciudades importantes, entre ellas Budapest, frente a un bloque opositor que junta liberales, centro-izquierda y ultraderechistas. Esperamos acercar más a la realidad húngara con ésto.

Bukatzeko beste hiru berri izan ditugu. Alde batetik, Kosovon Gobernua egiteko akordiotik gertu daude hauteskundeetan lehen bi postuetan geratu ziren indarrak, Vëtevendosje nazionalista erradikala eta Kosovoko Liga Demokratikoa (moderatua) daude akordioa lortzeko prest, azken hogei urteetan gobernatu duten partiduak kanpoan utziz. Bestetik, Bosnian herrialdeko alderdi nagusiaren, hau da, Ekintza Demokratikoaren Alderdiaren (nazionalista bosnakiarra) barne-dokumentu batek herrialdea zentralizatzeko, Republika Srpska abolitzeko eta herrialdeko hizkuntza ofizial bakar bezala “Bosniera” ezartzeko asmoak erakusten ditu. Azkenik Hrvoje Klasić kroaziar historiagilearen kasuaz pixka bat hitz egin dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 108 irratsaioa

Kaixo Balkanetako euriteok!

Aste honetako programan gain bakarra jorratu dugu: Kosovoko parlamenturako hauteskunde berriak. Hauteskunde hauek aurreratuak izan ziren orain arteko lehen ministro Ramush Haradinajk dimisioa eman izan behar baitu, bere kontrako kausa berriz zabaldu baita Hagan.

Kasu honetan, bai hauteskunde hauetako emaitzez, 2017ko emaitzez eta bi emaitzen arteko konparazioaz eta baita ere alderdi ezberdinen ideologiaz mintzatu gara.

Hauteskundeak Vëtevendosje (Autodeterminazioa) alderdiak irabazi ditu. Alderdi honek Kosovoko Estatuaren sortze-prozesua beti kritikatu izan du Mendebaldearen inposizio bezala, eta kosovarren albaniar nortasuna indartu nahi izan du, “kosovar” berezitasuna indartzeko ustezko nahiak salatu izan dituen artean. Albania Handiaren aldeko alderdia da, eta lehengo urteetan “erregimenaren” (hau da, UÇKtik datozen politikariek kontrolatuko erregimenaren kontra) jo du, aldi berean albaniar nazionalismoa gogorragoa proposatzen zuelarik.

Bigarren, alde eskasera, Kosovoko Liga Demokratikoa izan da. Hau ere, oposizioko alderdi bat izan da orain arte, 1990ko hamarkadan Ibrahm Rugovak zuzentzen zuen alderdia, eta agian nazionalismoaren ardatzean moderatuena dena. Hashim Thaçi lehendakariaren alderdia hirugarren postuan geratu da, eta are galera handiagoak izan ditu Ramush Haradinajren alderdiak. Beraz, Kosovon azken hamar urte pasatxotan agindu izan duten alderdiak ziurrenik oposiziora joango dira; baina ikusi beharko da Vétevendosjek eta LDKk elkarrekin Gobernatu ahal izango duten.

Bestetik, ikusi beharko da zin izango den Serbiarekin edo komunitate serbokosovarrarekin izan beharreko negoziazioak. Serbiar Gobernuak apurka-apurka, Haradinajrekin negoziazio batzuk egin zituen, baina Vëtevendosje hizketa horien kontra egon izan da beti eta baita ere serbokosovarrei autonomia ematearen kontra ere.

Entzun guren programa hemen:

Tesla Ordua, 107 irratsaioa

Kaixo Balkanetako hondartzatxook!

Gaurkoan, bi hilabete eta erdi hondartzan eta alperkerian eman ondoren, ikasturteko lehen programa hasi dugu. Berri asko izan ditugu, eta nahiko garrantzitsuak izan dira denak…

Adibidez garrantzitsua izan da uztailean Skopjen eta irailean Sarajevon LGBT Harrotasunaren eguna ospatu izana. Bi hiriak izan ziren aurten arte halako manifestazio bat izan gabe ziren bakarrak, beraz orain esan dezakegu Balkanetako hiriburu denetan jada Harrotasunaren eguna ospatu dela jada. Ez da istilurik egon, nahiz eta Sarajevon kontramanifestazio batzuk eta politikarien aldetik oztopo batzuk izan diren. Bestetik, Belgrad 2022an “Europride” jaialdiaren egoitza izango dela iragarri dute.

Kosovon ere berri garrantzitsu bat izan dugu, izan ere Ramush Haradinaj lehen ministroaren kontrako kausa berriz zabaltzea erabaki du Hagak (aurrekoa bertan behera geratu zen, hamar lekukotatik bederatzi hilak izan baitziren). Honek Haradinaj lehen ministro postutik dimititzea ekarri du.

Hirugarrenik, oso berri garrantzitsu bat izan dugu. Gure lagun kroaziar bat, Hrvoje Klasić historiagilea kroaziar talde faxistek heriotzaz mehatxatu dute. Klasićen posizioak, Kroaziako sektore nahiko zabal batek bultzatzen duen errebisionismo historikoaren kontrakoak, ekarri dute talde faxista horrek historiagile hau erasotzea. Hain zuzen ere “Za dom spremni!” (“Aberriaren alde prest!”) ustašen agur ofiziala “kroaziar agur tradizional” bezala zuritu nahi duten, Jasenovaceko krimenak “krimen askotan beste bat bezala” arindu nahi duten edo Jugoslavia sozialista eta “serbiar nazionalismoa” edo “kroaziarrekiko etsaitasuna” identifikatu nahi duten asmo desitxuratzaileen aurka argudiatu du Hrvojek; eta baita ere herrialde honetako gutxiengoen eskubideen alde.

Bestetik, beste bi berri ditugu Kroazian. Alde batetik Bruno Stojić Kroaziako parlamentuko lehendakariordea Hagak 20 urteko akrtzela zigorra igarotzera zigortu duela musulmanen kontra eginiko krimen batzuk medio; eta bestetik, Gordan Grlić Kroaziako Kanpo ministroak, Alemaniako Enbaxadako pertsonaleko parte zen Elizaveta Madjarević diplomatikoa bota egin dutela kargutik “Europa Zuria” eta “Europa aratza” bezalako kontzeptu arrazistak erabiltzearren.

Serbiara salto bat egin dugu baita eta hor Saudi Arabiarako arma-esportazio kasu bat, eta honi lotutako ustelkeria izan ditugu hizpide.

Berri politikoekin bukatzeko, azkar komentatu ditugu bi berri: uztailean Grezian izan ziren hauteskundeak, zeintzuek eskuinari eman dioten Gobernua, eta Afganistanen, NATOren soldadu kroaziar bat hil egin dela.

Euskal txokoak ere tartea izan du, izan ere uztailean Xabier Gantzarainek publikatu zuen artikulu batean, Mladen Stilinovič artistaren Autozentsura Salgai obra komentatu baitu.

Kirolak ere tartea izan dute, saskibaloiaz, futbolaz eta batez ere, boleibolean eta tenisean balkaniar kirolariek lortu dituzten garaipenaz hitz egin dugu. Ikusi duzuen bezala, oso programa betea egin dugu.

Entzun gure programa hemen: