Tesla Ordua, 107 irratsaioa

Kaixo Balkanetako hondartzatxook!

Gaurkoan, bi hilabete eta erdi hondartzan eta alperkerian eman ondoren, ikasturteko lehen programa hasi dugu. Berri asko izan ditugu, eta nahiko garrantzitsuak izan dira denak…

Adibidez garrantzitsua izan da uztailean Skopjen eta irailean Sarajevon LGBT Harrotasunaren eguna ospatu izana. Bi hiriak izan ziren aurten arte halako manifestazio bat izan gabe ziren bakarrak, beraz orain esan dezakegu Balkanetako hiriburu denetan jada Harrotasunaren eguna ospatu dela jada. Ez da istilurik egon, nahiz eta Sarajevon kontramanifestazio batzuk eta politikarien aldetik oztopo batzuk izan diren. Bestetik, Belgrad 2022an “Europride” jaialdiaren egoitza izango dela iragarri dute.

Kosovon ere berri garrantzitsu bat izan dugu, izan ere Ramush Haradinaj lehen ministroaren kontrako kausa berriz zabaltzea erabaki du Hagak (aurrekoa bertan behera geratu zen, hamar lekukotatik bederatzi hilak izan baitziren). Honek Haradinaj lehen ministro postutik dimititzea ekarri du.

Hirugarrenik, oso berri garrantzitsu bat izan dugu. Gure lagun kroaziar bat, Hrvoje Klasić historiagilea kroaziar talde faxistek heriotzaz mehatxatu dute. Klasićen posizioak, Kroaziako sektore nahiko zabal batek bultzatzen duen errebisionismo historikoaren kontrakoak, ekarri dute talde faxista horrek historiagile hau erasotzea. Hain zuzen ere “Za dom spremni!” (“Aberriaren alde prest!”) ustašen agur ofiziala “kroaziar agur tradizional” bezala zuritu nahi duten, Jasenovaceko krimenak “krimen askotan beste bat bezala” arindu nahi duten edo Jugoslavia sozialista eta “serbiar nazionalismoa” edo “kroaziarrekiko etsaitasuna” identifikatu nahi duten asmo desitxuratzaileen aurka argudiatu du Hrvojek; eta baita ere herrialde honetako gutxiengoen eskubideen alde.

Bestetik, beste bi berri ditugu Kroazian. Alde batetik Bruno Stojić Kroaziako parlamentuko lehendakariordea Hagak 20 urteko akrtzela zigorra igarotzera zigortu duela musulmanen kontra eginiko krimen batzuk medio; eta bestetik, Gordan Grlić Kroaziako Kanpo ministroak, Alemaniako Enbaxadako pertsonaleko parte zen Elizaveta Madjarević diplomatikoa bota egin dutela kargutik “Europa Zuria” eta “Europa aratza” bezalako kontzeptu arrazistak erabiltzearren.

Serbiara salto bat egin dugu baita eta hor Saudi Arabiarako arma-esportazio kasu bat, eta honi lotutako ustelkeria izan ditugu hizpide.

Berri politikoekin bukatzeko, azkar komentatu ditugu bi berri: uztailean Grezian izan ziren hauteskundeak, zeintzuek eskuinari eman dioten Gobernua, eta Afganistanen, NATOren soldadu kroaziar bat hil egin dela.

Euskal txokoak ere tartea izan du, izan ere uztailean Xabier Gantzarainek publikatu zuen artikulu batean, Mladen Stilinovič artistaren Autozentsura Salgai obra komentatu baitu.

Kirolak ere tartea izan dute, saskibaloiaz, futbolaz eta batez ere, boleibolean eta tenisean balkaniar kirolariek lortu dituzten garaipenaz hitz egin dugu. Ikusi duzuen bezala, oso programa betea egin dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 68 irratsaioa

Kaixo Balkanetako pljeskavica jaleok!

Aste honetan Nikola Teslaren jaiotzaren 156. urteurrena izan da, data benetan garrantzitsua guretzat.

Berriz ere, Ipar Mazedoniara egin dugu salto, izan ere, Jens Stoltenberg NATOko Idazkari Nagusiak, Estatu hau NATOrekin bat egitera gonbidatu du, oraindik egiteke dagoen erreferendum baten erabakiaren menpe dagoen itunari baiezkoa emanez gero. Grezia izan da horretan gehien lagundu duena, Atenasen eta Skopjeren arteko itunean Greziak Ipar Mazedoniari “izen horren pean, EBn eta NATOn sartzea lagunduko diola” esaten baita. Stoltenbergen arabera, Ipar Mazedoniak NATOrekin bat egin nahi badu, izen aldaketaren itunari baiezkoa esan ber diote mazedoniarrek “edo biak ala ezer ez, bata bestea gabe ez”. Erreferendumean oposizioaren jarrera leuntzeko adierazpenak izan daitezke hauek.

Gero Kosovora egin dugu salto. Kosovon hainbat berri zian ditugu; adibidez bertan izan den Balkanetako konferentzia. Honen atarian, polizia albanokosovarrak bost lagun serbiar atxilotu ditu. Beste alde batetik, Balkanetako Estatuentzat EBn sartzeko bidea itxita dagoela bermatu dute. Kosovoren inguruko beste berri bat, Ramush Haradinaj lehen ministroak eta Quim Torra Kataluniako lehendakariak, twitterrez –zeharka- izan duten polemika bati buruz aritu gara, polemika honetan Kosovoren eta Kataluniaren egoeren arteko antzekotasunak (Torrak) eta ezberdintasunak (Haradinajk) azpimarratu nahi dituzte. Bestetik, Oliver Ivanović eraildako politikari serbokosovarraren izena Mitrovicako kale bati jartzeko proposamenaz, Belgrade eta Pristinaren arteko negoziaketa berriez eta Kosovoko lehendakari Hashim Thaci Errusiako lehen ministro Dmitri Medvedevekin egon izanaz mintzatu gara.

Serbiara egin dugu salto gero. Han, 1999ko bonbaketen ostean “aurrekontu faltagatik” itxi zuten Serbiako Museo Nazionala (Belgradeko Errepublikaren Enparantzan dagoena) berriz ireki dute aste honetan, bi hamarkadaren ostean. Hain zuzen ere, museo bat, herriaren kultur ondarerik handiena hain epe luzez itxita mantendu izanak erakusten digu herrialde hartako aurrekontua zein doitua izan den. Bestetik, bonbaketa horiei dagokionez, serbiar kazetari batzuek NATOko buru bati erakunde honek Serbiari barkamena eskatzeaz egindako galdaketaz mintzatu gara.

Politikarenak bukatzeko azken berria dugu. Izan ere, aste honetan Peter Carrington hil da. Carrington Jugoslavia (ohian) ezaguna izan da izan ere, 1991ko abuztu-iraileko Londreseko konferentzian aurkeztu zuen bake-proposamenagatik. Garai hartan zegoen eztabaida nagusia, autodeterminazio-subjektua Errepublikak, edo “Nazio osagarriak” ote zirenaren aurrean, Carringtonek subjektu gisa Errepublikak jotzearen eta hauen barne-zatiketak baztertzearen alde egin zuen, Errepublika ezberdinak euren artean federatzeko gaitasuna ere onartuz. Carringtonen arabera, independizatu nahi zuten errepublikek bake bideak erabili behar zituzten eta barneko gutxiengo etnikoak errespetatu (kurioski, arau horiek errespetatu zituen bakarra, Mazedonia, nazioartean aintzatespena lortzen azkena izan zen). Carringtonen ideiak, gero Bosniako gudari amaiera emateko bake-plan ezberdinen oinarri izan dira.

Azkenik, noski, futbolaz hitz egin dugu, batez ere Kroazia lortzen ari den arrakastez. Kroaziak (gizonezkoen) Munduko Kopako finala jokatuko du Frantziaren aurka, joan den astean Errusia eta Ingalaterra gainditu ostean. Talde bikaina duela frogatu du. Hala ere, gauza batzuek kezkan utzi gaituzte, adibidez, zenbait jokalarik eskuin muturrarekiko duten hurbiltasunak (Domagoj Vida izan da azkena). Jokalari batzuen adierazpide faxistak ezin esan talde osoa ordezkatzen dutenik, baina egia da nolabaiteko “tolerantzia” badagoela, kroaziar gizartearen zenbait sektoretan dagoen moduan (Kolinda Grabar Kitarović lehendakaria adibide). Hala ere, esan beharra dago faxismoa sufritu duten jokalariak ere badituela Kroaziak, adibidez Danijel Subašić atezaina adibidez. Bestetik, Novak Djoković serbiar tenis izarrak Kroazia babesteko erabakiak sortu duen polemikatxoa ere ekarri dugu gurera. Eta ahaztu gabe utzi dugu Estaturik gabeko komunitateen Kopa. Txapeldunek, Ukrainako gutxiengo hungariarren ordezkariek arazo llarriak dituzte orain Ukrainan, batzuei “terrorismoa” ere leporatzen zaielarik.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 67 irratsaioa

Kaixo Balkanetako mendikateok!

Oraingoan, berriz ere Ipar Mazedoniarekin etorri gara. Izan ere, bertako parlamentuak (sozialdemokraten eta albanomazedoniarren gehiengoarekin) bigarren aldiz onartu du izen aldaketa. Beraz, Errepublikako lehendakaria, Gjorgje Ivanov jauna (izen aldaketaren kontrako oposizioaren gertukoa berau), oraingoan legea sinatzera behartua dago. Izen aldaketak Konstituzio aldaketa ere badakarrenez, herriak izango du azken hitza. Zurrumurruen arabera, erreferenduma irailaren 16an edo 23an izanen da.

Ipar Mazedoniaz aritu aurretik, Bosniari, Kroaziari, Serbiari eta Kosovori egin diogu so, herri horietako hainbat berri kontatu ditugularik. Besteak beste, Hashim Thacik Serbiako albaniarrei buruz esan dituenak, Serbiako Memoria Historikorako Lege berria, Bosnian Republika Srpskak egin dituen ariketa militar berriak eta Kroazian kazetariak desagertzeaz mintzatu gara.

Bestetik, Munduko Kopa ere izan dugu mintzagai. Kroaziako taldeak arrakasta izaten jarraitzen du, eta Islandiaren kontra final-zortzirenetan izandako garaipenaz mintzatu gara. Hala ere, ezin dugu beste gauza bat ahantzi, izan ere, Kroaziako jokalari batzuek, Argentinaren aurka lortutako garaipena, aldagelan Thompson abeslari faxistaren abesti bat abestuz ospatu baitzuten. Gurean aipatu ez den gai bat izan da, eta kezkagarria deritzogu.

Azkenik, eta batez ere, tarte luze bat eman diogu Snježana Kordić filologo kroaziarraren “Jezik i nacionalizam” (“Hizkuntza eta nazionalismoa”) liburuari. Liburu horretan, Kordićek serbokroaziera hizkuntza bakarra dela dio eta argudiatzen du, bai filologia aldetik (beste hizkuntza supraestatal batzuek serbokroaziera baino heterogeneoagoak dira eta ez dute hizkuntza bakarra direla auzitan jartzen), bai dialekto aldetik (aldaera ezberdinak, serbokroazieraren kasuan, ez datoz bat ez muga politikoekin ez etniekin) eta bai historikoki (1990ko hamarkada arte, inork ere ez –agian ustashen salbuespenarekin- jartzen zuen zalantzan hizkuntza bera zirenik, ezta ere egun hizkuntza ezberdinak direla dioten filologoek ere). Kordićen arabera, hizkuntza ezberdinak direla diotenek, politika eta ideologia lehenesten dute hizkuntzaren aurretik.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 65. irratsaioa

Kaixo Balkanetako zelaitxook!

Futboleko (gizonezkoen) Munduko Kopa hasi delarik, gure denbora zati bat honek hartu du. Baina futbolaz aritu aurretik beste gai batzuk izan ditugu mahai gainean. Hasi, Ipar Mazedoniatik hasi gara: Greziarekin sinatutako akordioa (eta honen baldintzak) berriz gogorarazi eta freskatu dugu, eta horrez gain, Zoran Zaeven Gobernuak Antzinaroko estatuei buruz hartu duen erabakiaren berri eman dugu: estatuak berrizendatu egingo dituzte, “benetako” izena emango diete (adibidez, “gudaria zaldian” “Alexandro Handia” izango da, “gudaria” Filipo Mazedoniakoa” eta abar), baina plaka bat jarriko dute horien jatorri heleniarra aipatuz. Beste berri batzuez ere aritu izan gara, adibidez, Kosovoko Liga Demokratikoak (oposizioko alderdiak) hauteskundeak aurreratzea eskatu du. Bestalde, Serbiako NATOren krimenak aztertzeko komisioak, Ivica Dačić Kanpo Arazoetarako Ministroak martxan jarri duenak, 1999ko bonbaketari buruzko frogak biltzen hasi da, Kosovon hain zuzen; eta azkenik,  Oliver Ivanović  politikari serbokosovarraren hilketa ikertzen egon zen Stefan Cvetković kazetari serbiarra, desagertua zegoena, bizirik eta onik agertu da. Berrien atala, Bosniarekin bukatu dugu, han errefuxiatuak jasotzeko arazoa baitago.

Gerora, futbolera egin dugu salto. Gure bi taldeek Munduko (gizonezkoen) Txapelketa garaipenarekin hasi dute: Kroaziak 2-0 irabazi zion Nigeriari eta Serbiak 0-1 irabazi zion Costa Ricari (Irakurlea hau irakurtzen denean, Kroaziak jada Argentinaren kontra jokatu du, programa bukatu eta berehalakoan jokatu baitute). Emaitza oso onak, eta hurrengo fasera sailkatzeko itxaropena ematen dutenak dira hauek. Hala ere, berri txar bat izan du Kroaziako taldeak, Nikola Kalinić jokalaria, diziplinaren kontrako falta bategatik taldetik kanporatua izan baita. Futbolari emandako atala, Jugoslaviako selekziori buruzko bi bitxikeriarekin bukatu dugu.

Literaturarekin bukatuko dugu. Gaurkoan Dubravka Ugrešić kroaziarraren eta Harkaitz Cano donostiarraren artean izandako korrespondentziaz aritu izan gara, hiru hizkuntzetan, euskaraz, gazteleraz eta serbokroazieraz atera den Korrespondentziak (Korespondencije /  Correspondencias) liburuaz. Liburu hau Ugrešićek eta Canok elkartrukatutako gutunez osatua dago eta Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburua proiektuaren barruan kokatzen da. Liburu honek, Cano, agian, ez gaude oso modu borobilean esateko moduan baina agian, serbokroazierara itzulitako idazle bakarra egin du. Liburu honetan, hainbat gauzez aritzen dira, batez ere nortasunen sendotasunaz edo ahuldadeaz, solidotasunaz eta fluxuaz, nortasunaren eta literaturaren inguruko harremanaz, egungo gizarte migratzailean nortasunak duen paperaz eta berau ulertzeko modu aldakorrez, idazle izatea nola erabaki zuten… Bospasei gutun idazten dizkiote elkarri, beraz liburua nahiko laburra da. Guri, momentu batzuetan, Ugrešićek azaldutako ideia batzuk berak idatzi zuen El Museo de la Rendición Incondicional (Alfaguarak erdaraz atera zuen) liburua gogorarazi digu, nortasunen behin-behinekotasunagaatik eta momenturen batean egiten duen jugoslaviartasunaren defentsagatik.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 64 irratsaioa

Kaixo, kolo-dantzariok!

Aste honetan hainbat gai ekarri ditugu gurera. Lehengoa, noski, Greziako lehen ministro Tsiprasen eta Mazedoniako lehen ministro Zaeven arteko akordioa izan da. “Ipar Mazedonia” deituko da Mazedonia hemendik aurrera. Guk hemen hori zergatik izan denetan zein erreakzio piztu dituen azaldu dugu.

Honekin jarraituz, joan den astean Serbiako lehendakari Aleksandar Vučićek esandako adierazpen batzuei buruz Euskal herrian eta Katalunian egin den irakurketari buruz aritu gara. Vučićek Konstituzio aldaketari buruz hitz egin du, “Kosovorekin harremanak normalizatzeko” eta galdeketa baten aukera aipatu du. Askok, “Serbiak Kosovoren independentziaz galdetuko du” gisan interpretatu du mezu hori. Eta Serbiaz ari garela, Kosovon eraildako Oliver Ivanović politikariaren hileta ikertzen ari zen Stefan Cvetković kazetaria desagertu egin da. Polizia bere bila dabil. Guk hemendik onik egotea espero izatea besterik ezin dugu egin.

Iparralderago egin dugu salto hurrengoan. Hiru berri kontatu ditugu. Lehena, Esloveniako hauteskundeak, Esloveniako Alderdi Demokratikoak irabazi dituela, Janež Janša buru. Berau, gaztetan “ezker pazifistako disidentea” zian zen, gerora, Esloveniako independentzia gidatu zuenetako bat, eta egun, eskuin kontserbakorrean kokatzen den pertsona bat dugu. Bigaren berria, Bosnia-Herzegovinan, gudan Bosniako armadaburu izan zen Naser Orić epaitzeari buruzkoa izan da. Orić zibil serbobosniarren kontrako krimenak direla eta errugabe deklaratu zuen Bosniako epaitegiak azaroan, baian orain bere kontrako auzia berriz ireki da. Eta azkenik Kroaziaz hitz egin dugu, han eskuin muturreko “Herriak erabaki” plataformak, asteazkenean, Parlamentuan Konstituzioa aldatzeko herri-ekimen legegile baten sinadurak aurkeztu baititu. Ekimen horretan, gutxiengo etnikoen ordezkari deiren alderdietako legebiltzarkideek Gobernuaren osaketari buruzko bozkaketetan (inbestiduran, konfidantza-mozioetan eta zentsura-mozioetan) eta aurrekontuen legea bozkatzerakoan, ezin bozkatzea proposatzen da, “Kroaziarentzat erabakigarriak diren legeak soilik nazio kroaziarraren ordezkariak bozkatu ahal izatea” argudioarekin. Herritarren arteko ezberdintasun hau proposatzea guk oso arriskutsu jotzen dugu. Orain auzitegiek erabaki behar dute legezkoa edo konstituzionala ote den halako proposamen bat egitea, eta baietz ebazten badute erreferendum bat deituko dute.

Azkenik, (gizonezkoen) Munduko Txapelketaz hitz egin dugu. Bi selekzio ditugu, Kroazia eta Serbia. Lehenak, Nigeria, Argentina eta Islandia izango ditu aurkari; eta bigarrenak, Brasil, Suitza eta Costa Rica. Kroaziak larunbatean, arratsaldeko 9etan debutatuko du Argentinaren kontra, eta Serbiak igandean, eguerdiko ordubietan, Costa Ricaren aurka. Eta futbol txapelketez ari garela, Aintzatetsi Gabeko Taldeen (gizonezkoen) Munduko Txapelketaz hitz egin dugu. Garaileak, Ukrainako gutxiengo hungariarraren taldekoak izan dira, eta berri hori ere aipatu egin dugu.

Entzun gure programa hemen: 

Tesla Ordua, 62. irratsaioa

Kaixo Danubioko txalupatxook!

Gaurkoan, aurreko asteetan bezala, Mazedoniarekin hasi dugu eguna. Izan ere, Greziako eta Mazedoniako kanpo ministroak, Nikos Kotzias eta Nikola Dimitrov, Matthew Nimetz bitartekariarekin bildu dira eta izena adosteko “markoa” adostu dutela esan dute; hala ere, zienaren inguruan ez dute argibiderik eman. “Ilinden Mazedonia” izena agertu izan da azken asteotan Mazedoniako Gobernuaren aldetik, baina ez dirudi greziarrak zien berri horrekin oso pozik daudenik. Ezta ere Mazedoniako VMRO oposizioa, Zoran Zaev lehen ministroarekin izandako debate batean (Mazedonian 16 urtetan lehen aldiz ematen da halako debate bat) Hristijan Mičnovski VMROko buruak esan du bere alderdiak soilik “izen konstituzionala”; hau da “Mazedoniako Errepublika” izena aintzatetsiko duela.

Bestetik, Kosovo da berrietan sarri agertzen zaigun  beste puntu bat. Honakoan, Hashim Thaci Kosovoko lehendakariak esan du Serbiarekin izandako elkarrizketak “Onak” direla bi aldeentzak. Bestetik, Serbiako Kanpo Arazoetako ministro Ivica Dačićek esan duenez, Kosovoren zatiketa aurreikusten ari dira baita.

Bosniara egin dugu salto gero. Bosnian, Milorad Dodik Republika Srpskako lehendakariak Vladimir Putin hartu du, eta badirudi bi herrialdeen arteko harremana handitzen dagoela. Bestalde Dodikek Txinarekin bisatuen liberalizazioa iragarri du.

Azkenik, Montenegrora egin dugu salto. Montenegron Gobernuan dagoen alderdiak Udal hauteskundeak (Udal batzuetan deitu izan dira, ez guztietan) irabazi ditu, lehengo emaitzak hobetuz gainera. Hauteskunde hauetan, biolentzia egon da, eta iruzur akusazio handiak egon dira, Podgorica hiriburuan adibidez. Bestetik, Montenegrorekin jarraituz, Jugoslav Blagojević irakaslea, bere lanpostutik bota egin dute “zirilikoa erabiltzearren” (Montenegroko kurrikulumak alfabeto latindarrera paso egitea eskatzen zuen). Blagojevićek dioenez, bere NATOren kontrako militantziagatik Gobernuak hartutako mendeku bat izan da. Agian anekdota bat irudituko zaizue, baina guretzat Blagojevićen kasuak Montenegron adierazten diren joera batzuk ondo erakusten dizkigu.

Futbolaz ere hitz egin dugu. Gainean dugu (gizonezkoen) Munduko txapelketa eta bertan Kroaziak eta Serbiak jokatuko dute. Twitterren Beñat Zarrabeitiarekin izandako eztabaida baten ondorioz, Jugoslaviako selekzioa zein izango zitekeen esan digu Zarrabeitiak, talde oso ona osatuko zukeen Estatu bakarra balitz.

Entzun gure programa hemen:

Tesla ordua, 61. irratsaioa

Kaixo, Balkanetako mendikateok!

Mazedoniari buruzko bi berrirekin hasi dugu irratsaioa; bata ustelkeriaren ingurukoa eta bestea Greziarekin izenaren inguruan duten negoziazioen ingurukoa. Nikola Gruevski eskumako soberanista eta Lehen Ministro ohia bi urtetako kartzela-zigorraz zigortu dute gobernu buru zenean enpresa baten partetik opari bat onartzeagatik. Bestalde, indarrean dagoen Lehen Ministro Zoran Zaev, zentro-ezkerrekoa, errugabetu egin dute 2015ean Strumica hiriko alkate zenean enpresari baten partetik eroskerian ibili zeneko akusazioaz. Ondoren, Errepublikaren izenaren inguruan, Zaev ere izan dugu protagonista: aurreko astean Sofian izan zen goi-bilkuran Tsiprasekin izenaren inguruko “akordio-zirriborro” bat lortu zuela esan zuen. Zaevek ez zuen xehetasunik eman, “ez Tsiprasek ez nik, pertsona gisa, gure izenean ezin dugulako instituzioen gainetik akordio osorik lortu”; baina Nikola Dimitrov Maozedoniako Kanpo Arazoetarako ministroak esan duenez, izena “Ilinden Mazedonia” izan daiteke, 1903ko matxinada antiotomandar bati erreferentzia (Ilinden hitzak Elias Deunaren Eguna esan nahi du, matxinada hura hasi zeneko eguna). Ikusiko dugu parte ezberdinek onartzen duten, eta historiari begira, ea Bulgariak (Ilinden matxinada, ekintza “Bulgariartzat” duenak) nola erreakzionatzen duen.

Serbiara bidaiatu dugu gero, han askotariko eta gai ezberdinei buruzko berriak izan baititugu. Hasteko, lehenik eta behin, oroimen historikoaz aritu izan gara. Bi kasu ari dira eztabaidatzen: alde batetik Nikola Kalabić txetnik buruzagiarena, eta bestetik Milan Nedić 1941 eta 1944 arteko lehen ministro kolaborazionista proalemaniarrarena, biei buruz aritu garelarik. Gaurkotasuneko kasuez ere aritu izan gara, adibidez Serbiak 1999ko NATOren erasoari buruzko komisioa bat sortu izanaz. Komisio horrek bere lehen bisita Kosovora egingo du; mugimendu hau ere nolabait oroimen historikoaren arloan sar genezake, baina beste alde batetik Kosovoren inguruan baita, Belgrad eta Pristinaren negoziazioak fase erabakigarrienera iristen ari direlarik. Aleksandar Vučićek beste berri kezkagarri bat ere utzi digu egunotan, Alexander Sorosekin (George Sorosen semea) bildu da, Serbiar Roma Institute (Herri Ijitoaren Institutua) erakunde sorostarra Serbian sar zedin. Kezkaz ikusi dugu berri hau. Azkenik, Serbiaren eta Kroaziaren arteko harremanek, Jasenovacen omenaldiaren inguruan (hau Šešeljek Serbiako parlamentuan sortutako istiluek berotu izan dute baita): Kroaziak Serbiako Defentsa ministro Aleksandar Vulin persona non grata izendatu du, eta kontrara, Serbiak, Kroaziako Defentsa ministro Damir Krstičević ere non grato izendatu du.

Bosniaz ere hitz egin dugu, izan ere, berriz ere eztabaida geopolitikoen erdian dugu Bosnia. Erdoganek “Europako turkiar diasporarekin” hauteskunde-ekitaldi handi bat egiteko Sarajevo aukeratu du. Bertan, Bosniako politikariek eta Bosniako hiru lehendakarietako musulmanak, Bakir Izetbegovićek, oso harrera ona egin diote, euren gaineko norbait izango balitz moduan. Halako adierazpenek, eta Izetbegovićen alderdiak Bosniaz eraiki duen imajinarioak, neokolonialismoaren mamua berpiztu dute. Bestetik, Republika Srpskak kontrara erantzun du, eta bere lehendakari Milorad Dodik Putinekin bildu da. Dodikek noizean behin Republika Srpskaren autodeterminazio erreferendumaren gaia atera ohi izan du. Bestetik, kalapita berri bat sortu da, Erdoganekin zerikusia duena baita ere. Izan ere, badago Istanbul-Belgrad-Sarajevo autobidea egiteko proiektu bat; baina Sarajevo eta Belgrad nola lotu da arazoa: Bosniako musulmanek Tuzlatik egin nahi dute ibilbidea, eta Bosniako serbiarrek Višegradetik.

Eta bukatzeko, Andrej Grubačić izan dugu hizpide. Grubačić AEBn bizi den jugoslaviar jatorri eta militantziako antropologo anarkista dugu. Aste honetan, Berria egnkarian elkarrizketa bat egin diote Grubačići, Euskal Herrian Kurdistani buruz hitzaldi bat eman zuela eta. Grubačićen arabera, Kurdistango konfederalismo demokratikoaren ideia, Estatu-nazioa gainditzen zuena, Jugoslavia Sozialistan izan zen. Grubačićek Jugoslavia Sozilaistaz gain (kanpotik suntsitua izan zela dio), Gavrilo Princip ere errebindikatzen du. Guk Grubačićen adierazpenak komentatu ditugu, izan ere, askotan gurean Kurdistango konfederalismoa goratzen dutenek, Jugoslavian Estatu-nazioa defendatzen zutelako, Jugoslavia “herrien kartzela” bailitzan.

Entzun gure irratsaioa hemen:

 

Drina Zubia, 57 irratsaioa

Kaixo euskoslaviarrok!

Oraingo honetan hainbat gai tratatu ditugu. Horietako bat, Kosovon Vetëvendosje alderdiak parlamentuan gasa botatzeaz aritu gara. Oposizioko alderdi nagusia denak Kosovoko Gobernuak mugak direla eta Montenegrorekin lortutako akordioa kritikatu du, Montenegrori on egiten diolakoan.

Bestetik, Mazedonian, bertako Gobernuak (sozialdemokratek eta albanomazedoniera nazionalistek osatutakoak), albaniera Mazedonia osoan erabilera ofizialeko hizkuntza egitea erabaki du. Ez dago mazedonieraren pare, baina praktikan edozein hiritarrek Mazedoniako lurraldearen edozein tokitan Administrazioak albanieraz hartzeko eskubidea izango du. Honek, oposizio nazionalistarengan kritikak sortu ditu, izan ere, Mazedoniako ekialdean, albaniarrik bizi ez den tokian ere albaniera ofizial egitea albaniar alderdiei emakida bezala ulertu dute.

Gai hauekin jarraituz, Montenegron Milo Djukanović berriz ere lehendakaritzarako hauteskundeetarako aurkeztuko dela iragarri dugu. 1988tik boterean dagoen politikariak (urte sabatiko batzuen tartearekin), berriz aurkeztuko du bere alderdiak, Sozialisten Alderdi Demokratikoak. Alderdi honek, orain arte, bazirudien Milica Pejanović- Djurišić irakaslea aurkeztu behar zuen, baina Djukanović azken momentuan aurkezteak gauzak aldatu ditu. Djukanovićek, aurrean Mladen Bojanić izango du, Bojanić ez da inongo alderdiren kide, baina oposizioko Fronte demokratikoak aurkeztuko du.

Azkenik, Kroaziari buruz berriren bat ere eman dugu. Bertan Kolinda Grabar-Kitarović Wiesenthal Zentruko Efraim Zuroffekin polemika batean sartu da, Grabar-Kitarovićek Argentinara emigratutako kroaziarrak goraipatu ditu “askatasuna bilatzen zutelako” eta Zuroffek esan duenez, hori faxistak goraipatzea da (II Mundu Gudan Kroazian eta Jugoslavian komunisten garaipena onartu ez zutenak direlako). Grabar-Kitarovićek Zuroffen adierazpenak “kroaziarrak gorroto dituelako” egin dituela esatea izan da.

Entzun gure programa hemen:

Tesla ordua, 56 irratsaioa

Egun on, Balkanetako mendikateok!

Oraingoan, Tesla Orduan, Balkanetako hainbat berritan zentratu gara.

Mazedonian egon izan den eztabaida berriaren inguruan ere aritu izan gara. Albaniera Mazedonian osoan ofizial egiten duen lege bat onartu du Parlamentuak, Gobernua sostengatzen duen gehiengoak (sozialdemokratek eta albaniar alderdiek osatutakoak) alde bozkatuta. Beraz, lege honen  arabera, Mazedonia Estatu elebidun bihurtu da.

Belgradeko Udal hauteskundeez ere hitz egin dugu. Bozken %44rekin irabazi du Gobernuaren alderdiak, Serbiako Alderdi Aurrerakoiak. Hala ere, momentuz ez dute alkategairik proposatu, eta kanpaina ere ez dute alkategai baten izenean egin. Siniša Mali jarduneko alkatea aukeratutako zinegotzien artean dago, baina ematen duenez, Irena Vujović, egun Savski Venac Belgradeko barrutiko alkatea dena izango da Belgradeko alkate berria.

Bukatzeko, Kroaziako lehendakari Kolinda Grabar-Kitarović eta Wiesenthal Zentruko zuzendari Efraim Zuroffen arteko ika-mikaz ere aritu izan gara. Grabar-Kitarovićek “Argentinako kroaziarrak” goratuz egin zuen hitzaldi bat kritikatu zuen Zuroffek faxismoa zuritzen zuelakoan (kontuan izan behar dugu Argentinara joandako emigrazio kroaziarra batez ere II Mundu Guda ostean joan zela). Grabar-Kitarovićek hori “kroaziarren izena belztea” jo zuen, eta Zuroffek berak kroaziarren kontra deus ez duela erantzun behar izan du.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 55 irratsaioa

Kaixo Balkan guztietako emakumeok!

Martxoaren 8an tokatu zaigun programa honetan, jakina, Emakume Langileen Nazioarteko Egunaz hitz egin dugu, batez ere, egun horrek Balkanetan duen itzalaz. Emanaldi honetan, soilik emakumezko talde eta abeslarien musika jarri dugu.

Lehenik eta behin, egun hori Balkanetan historikoki nola ospatu izan den, hara nola zabaldu zen, zein garrantzia izan zuen, eta  II Mundu Gudaren ostean Estatu batzuetan (Bulgarian, Hungarian eta Albanian adibidez) jaiegun ofizial moduan izendatu izanaz mintzatu gara (Jugoslavia Sozialistan ez zen jaiegun izan, nahiz eta oso jai ospetsua zen).

Horrez gain, Balkanetako emakume famatu batzuk airera ekarri ditugu. Idazleak, politikariak, zientzialariak, militarrak… gure artean gogoratu ditugu.

Azkenik, Jugoslaviako Herri Askapen Gudan emakumeek izan zuten paperari errepaso historikoa eman diogu. Kontuan izan behar da II Mundu Gudan izan ziren armada guztietan, Jugoslaviar Partisanoen Armada izan zela emakumeei toki handien egin zien armada (bere borrokalarien %13 emakumezkoak ziren -100.000 emakume 700-800 mila borrokalari zituen armada baean): lau emakume partisanoetatik bat gudan hila izan zen). Hau ez zen soilik inguruabarren produktu izan, baizik eta baita ere Alderdi Komunistaren eta Tito mariskalaren politika baten ondorio, zeintzuek jugoslaviar herriaren askapen sozial eta nazionalarekin, genero askapena ere lotu zuten. 1942an fundatutako Emakumeen Fronte Antifaxistaren papera ere aipatu dugu.

Entzun gure irratsaioa hemen: