Tesla Ordua, 119 irratsaioa

Kaixo Balkanetako rakijazaleok!

Aste honetako programan, Kroaziako lehendakaritzarako hauteskundeez aritu gara batez ere. Sorpresa gertatu da eta Zoran Milanović sozialdemokratak irabazi ditu hauteskundeak, boto diferentzia nahiko handiarekin gainera (%5eko aldea atera dio Kolinda Grabar-Kitarović eskuindarrari). Hainbat analisi egin ditugu gertakariaren ondoan: bigarren txandan parte-hartzea handitzea, lehen txandan bazterrean geratu direnen botoak bereganatzeko gaitasun handiagoa izatea (zuen eskuindarrak ezkertiarrak baino gehiago ematen zuen arren), etorkizunean izango dituen erronkak (EBko presidente ere izango da, Kroaziari tokatzen baitzaio), gutxiengo etnikoen erreakzioak…

Gabon ortodoxoak ere izan dira, eta horiei buruz ere aritu izan gara. Montenegron, Gabonak direla eta Erlijioen gaineko Lege polemikoaren kontrako protestetan “suetena” deitu du Serbiar Elizak. Lege honen gainean pixka bat hitz egin dugu, eta baita ere Serbiako Kanpo Arazoetarako Ministro Ivica Dačićek esandakoei buruz. Bestetik Kosovoko eta Bosnia-Herzegovinako politikariek egun honekiko nola erreakzionatu duten ere ikusi dugu.

Bosnian jada, parlamentuak Gobernu osoa aukeratu du. Zoran Tegeltija lehen ministroa izango zela bagenekien, baina orain Gobernua osorik aukeratu dute. Kosovon ere Gobernua osatzear daude, Albin Kurtik esan du “hurrengo egunetan” lehen ministroaren izena ezagutuko dugula (hori da bi alderdi nagusien arteko akordiorako oztopo nagusia). Ipar Mazedonian ere Gobernu aldaketa egon da, apirilerako hauteskundeei begira, bi alderdi nagusiak “larrialdi legeak” onartzeko helburuarekin, kontzentrazio Gobernu bat osatu dute. Zoran Zaevek dimititu egin du, eta bere alderdikide Oliver Spasovskik (orain arte Barne ministroa) ordeztu du. Bestetik Austrian ere Gobernua erreformatu dute, Berdeak sartu direlarik. Gertakari hau ez zen gure interesekoa izango, baina Justizia ministro gisa Alma Zadić bosniarra ezarri dute, beraz komentatzekoa iruditu zaigu.

Bukatzeko, hainbat urtez Realeko aurrelari izan zen Darko Kovačević Atenasen tirokatua izan dela aipatu dugu. Heriotza saiakera horren ondorioz, zauri arinak izan ditu Kovačevićek eta hemendik laster osa dadin opa diogu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 107 irratsaioa

Kaixo Balkanetako hondartzatxook!

Gaurkoan, bi hilabete eta erdi hondartzan eta alperkerian eman ondoren, ikasturteko lehen programa hasi dugu. Berri asko izan ditugu, eta nahiko garrantzitsuak izan dira denak…

Adibidez garrantzitsua izan da uztailean Skopjen eta irailean Sarajevon LGBT Harrotasunaren eguna ospatu izana. Bi hiriak izan ziren aurten arte halako manifestazio bat izan gabe ziren bakarrak, beraz orain esan dezakegu Balkanetako hiriburu denetan jada Harrotasunaren eguna ospatu dela jada. Ez da istilurik egon, nahiz eta Sarajevon kontramanifestazio batzuk eta politikarien aldetik oztopo batzuk izan diren. Bestetik, Belgrad 2022an “Europride” jaialdiaren egoitza izango dela iragarri dute.

Kosovon ere berri garrantzitsu bat izan dugu, izan ere Ramush Haradinaj lehen ministroaren kontrako kausa berriz zabaltzea erabaki du Hagak (aurrekoa bertan behera geratu zen, hamar lekukotatik bederatzi hilak izan baitziren). Honek Haradinaj lehen ministro postutik dimititzea ekarri du.

Hirugarrenik, oso berri garrantzitsu bat izan dugu. Gure lagun kroaziar bat, Hrvoje Klasić historiagilea kroaziar talde faxistek heriotzaz mehatxatu dute. Klasićen posizioak, Kroaziako sektore nahiko zabal batek bultzatzen duen errebisionismo historikoaren kontrakoak, ekarri dute talde faxista horrek historiagile hau erasotzea. Hain zuzen ere “Za dom spremni!” (“Aberriaren alde prest!”) ustašen agur ofiziala “kroaziar agur tradizional” bezala zuritu nahi duten, Jasenovaceko krimenak “krimen askotan beste bat bezala” arindu nahi duten edo Jugoslavia sozialista eta “serbiar nazionalismoa” edo “kroaziarrekiko etsaitasuna” identifikatu nahi duten asmo desitxuratzaileen aurka argudiatu du Hrvojek; eta baita ere herrialde honetako gutxiengoen eskubideen alde.

Bestetik, beste bi berri ditugu Kroazian. Alde batetik Bruno Stojić Kroaziako parlamentuko lehendakariordea Hagak 20 urteko akrtzela zigorra igarotzera zigortu duela musulmanen kontra eginiko krimen batzuk medio; eta bestetik, Gordan Grlić Kroaziako Kanpo ministroak, Alemaniako Enbaxadako pertsonaleko parte zen Elizaveta Madjarević diplomatikoa bota egin dutela kargutik “Europa Zuria” eta “Europa aratza” bezalako kontzeptu arrazistak erabiltzearren.

Serbiara salto bat egin dugu baita eta hor Saudi Arabiarako arma-esportazio kasu bat, eta honi lotutako ustelkeria izan ditugu hizpide.

Berri politikoekin bukatzeko, azkar komentatu ditugu bi berri: uztailean Grezian izan ziren hauteskundeak, zeintzuek eskuinari eman dioten Gobernua, eta Afganistanen, NATOren soldadu kroaziar bat hil egin dela.

Euskal txokoak ere tartea izan du, izan ere uztailean Xabier Gantzarainek publikatu zuen artikulu batean, Mladen Stilinovič artistaren Autozentsura Salgai obra komentatu baitu.

Kirolak ere tartea izan dute, saskibaloiaz, futbolaz eta batez ere, boleibolean eta tenisean balkaniar kirolariek lortu dituzten garaipenaz hitz egin dugu. Ikusi duzuen bezala, oso programa betea egin dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 102 irratsaioa

Kaixo Balkanetako kafe-hartzaileok!

Gaurkoan, arazo nagusiak, batez ere Kosovo eta Kroaziaren inguruan izan ditugu. Pasa den asteko krisiaren ondoren, Ana Brnabić Serbiako lehen ministroak, Kosovoko agintariei buruz, UÇKren iragana gogoan, “Basoetatik atera den jendea” dela esan, du. Adierazpenok, zenbait lider kosovarrek albaniarren kontrako irain bezala hartu dituzten. Kosovoko Gobernuak Brnabići lurralde horretan sartzea debekatu dio, eta bestetik Hashim Thaci lehendakariak Serbiar Udalerrien Mankomunitatea martxan jarriko ez duela iragarri du, Bruselan Pristinak eta Belgradek adostu zutena puskatuz. Honek bi Gobernuaren arteko elkarrizketa inoiz baino toki okerragoan jarri du, nahiz eta Ivica Dačić Serbiako kanpo ministroak “elkarrizketa berpizten ari dela” esan asteazkenean.

Kroaziaren ingurukoa izan da bigarren berria. Zagrebeko Novosti aldizkariak Ruža Tomašić eurodiputatuaren iragan faxista argitara atera du, Tomašić 80. hamarkadan Kanadako kroaziar diasporaren parte zenekoa da iragan hori, baina egun eskuin muturreko alderdi baten eurodiputatua da. Tomašićek gertakari larri hauen inguruan ustasha mugimendua zuritzeko egin dituen adierazpenez, Tudjmanen garaitik populazioaren zati handi batean hedatu direnez hitz egin dugu; errebisionismo historikoa izpiritu kritikoz aztertu behar dela uste baitugu.

Beste berri batzuen artean, Bosnian Gobernua osatzeko aritmetikak darrai. Bestetik, esan beharra dago Freedom House AEBtako eragin-zentruak esan du Serbian prentsa-askatasunak behera egin duenean, hain zuzen ere NATO Montenegron (Budva hirian) biltzen ari zela. Paradoxa hori ere komentatu dugu, eta NATOz ari garela, lehen aldiz, Greziako hegazkinek Ipar Mazedoniako zeruan patruilatu izanaz ere aritu gara.

Aste honetan, zientziak Balkanen eta Euskal Herriaren arteko loturak estutzeko aukera ere ikusiko dugu, ostiralean, Gordana Siljanovska-Petreska zientzialari mazedoniarrak kimika arloko doktorego-tesia aurkeztuko baitu Donostian, EHUren aldetik.

Azkenik, kirolei egin diegu tartea; Primož Roglič esloveniarraren Giroko ibilbidea eta Novak Djokovićen Roland Garroseko jarduna izan ditugu beste berri batzuen artean.

Entzun gure programa hemen: 

Tesla Ordua, 101 kapitulua

Kaixo euskaldun eta balkaniarrok, bozkatzaile zein abstentzionistok!

Oraingoan, noski, gure irratsaioa hauteskundeei eman diegu, batez ere Europako hauteskundeei. Balkanetako eta periferiako herrialdeen nondik-norakoak komentatu ditugu, eta ondorio nagusi bi atera ditugu: a) Balkanetako eta periferiako herrialde guztietan Europako Partidu Popularraren kide diren alderdiek irabazi dituztela hauteskundeak; eta b) eskuin muturra herrialde hauetan ez dela hain garrantzitsua izan.

Bestetik, Kosovoko krisi politiko-polizial berria izan dugu mintzagai. Aste honetan hainbat adierazpen izan dira Kosovoren inguruan (politikarienak, elizgizonenak…), baina asteartean izan zen operazio poliziala izan dugu batez ere mintzagai.

Beste berri batzuk ere izan ditugu: alde batetik Bosniako lehendakarien artean izan den azken dema (eta Bosniako Gobernua oraindik osatu gabe!): Željko Komšić lehendakari bosnokroaziarrak Milorad Dodik lehendakari serbobosniarraren kontra helegite kriminala jarri du azken honek antolatu duen desfile batean, bosniar soldaduen Republika Srpskako Armadaren uniformeak erabili dituela eta. Bestetik, Serbiak Huawei konpainiarekin kolaboratzen jarraituko duela esan du. Azkenik, Ipar Mazedonian, 2015ean Kumanovon tiroketa batean parte hartu zuten albanomazedoniar batzuen kontrako epaiketaz ere aritu gara.

Bukatzeko, kirolei buruzko bi berri komentatu ditugu: Serbiako Kopako finala Partizanek Izar Gorriri 1-0 irabazi izana, eta bestetik, Mostarko Velez berriz Lehen Mailan ikusiko dugula.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 100. programa

Kaixo Balkanetako ehuntzaileok!!

Oraingoan gure 100. irratsaioa egin dugu, beraz esan dezakegu hiru urte hauetan, Tesla Ordua fin-fin ibili dela, eta bere helburu bat (irautea) lortu duela. Ikusi beharko dugu gorengo helburu bat, hots, eragina izatea, lortu duen; baina hori gure entzuleek erabaki beharko dute.

Gaurkoan programa ordu betekoa baino luzeagoa atera zaigu. Ez da harritzekoa, izan ere europar hauteskundeak bertan ditugu eta hauei buruz hitz egin dugu. Balkanetako eta periferiako herriak kontutan izanik, zazpi herriren berri eman dugu: Bulgariaren, Errumaniaren, Esloveniaren, Hungariaren, Greziaren, Zipreren eta Kroaziaren menpe. Azken honen gainean zentratu gara gehien, bai Milorad Pupovac serbiar gutxiengoaren hautagaiak eraso berriak sufritu dituelako, eta bai europar figura politiko handiak (Angela Merkel eta Frans Timmermans, tartean) hara kanpaina egitera joan direlako. Merkelen mitinak gainera oso irudi itsusia utzi du Marko Perković Thompson abeslari faxistaren abestiak jarri baitituzte.

Beste berrien artean, Bulgariako lehendakari Rumen Radevek Bulgariako Gobernua eta Sofiako Udala kritikatu ditu bulgariar faxistekin onberegiak izatearren. Faxismoarekin edo hau zuritzearekin jarraituz, kroaziar bi ministrok, Kolinda Grabar-Kitarović lehendakariak egin bezala, Bleiburg bisitatu dute, non 1945an partisanoek “hildakoen omenezko soldaduen” (faxistak gehienak) monumentu bat dagoen.

Beste berrien artean, Kosovoko gatazkarekin jarraitzen dugu, aste honetan Kosovoko Parlamentuak 1998-99 “Serbiak egindako genozidioa” definitzen duen mozio bat onartu du, Kataluniako Generalitatak Bartzelona eta Sarajevoren artean 2030ko Neguko Joko Olinpikoak batera antolatzeko asmoa erakutsi du, eta Serbiako (gizonezkoen) futboleko Koparen inguruan, Izar Gorria eta Partizan elkartzen dituenaz, hitz egin dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua: 93 irratsaioa

Kaixo Balkanetako mendikatetxook:

Gaurko programan, musika talde batez hitz egin dugu, Belgraden 1982an sortu zen Ekaterina Velika taldearen inguruan. Talde honek punka eta rock psikodelikoa nahasten zituen, eta zazpi diska atera zituen. Milan Mladenović eta Margita Stefanović izan ziren Kattalin Handia Errusiako tsarinaren omenez izena zeraman talde honen bizkarrezurra: Esan beharra dago taldea sortu eta berehala desegitear izan zela, Dragomir Mihajlović sortzaileak eskubideak beretzat eskatu baitzituen 1984an (eta taldearen izena hasierako “Katarina II”-tik “Ekaterina Velika”-ra aldatzea ekarri zuen kalapita horrek). Beren unerik oparoenak 1987 eta 1991 artekoak izan ziren. Taldeak 1992an gerraren kontrako diska batean parte hartu zuen, eta 1994an Mladenović hiltzerakoan desegin zen. Nirvanarekin konparatu izan ohi dute beren estiloagatik, baina baita ere euren bukaera tragikoarengatik, taldearen kide gehienak oso gazte hil baitziren.

Bestetik, politika ere izan dugu gure irratsaioan. Hemen Serbiaren eta Kosovoren arteko negoziazioak izan ditugu mintzagai, batez ere Johannes Hahn Europar Batasunerako Hedapenerako arduraduna Belgraden egon delarik. Han Vučićekin eta baita ere oposizioarekin bildu da Hahn. Kosovok mugimendu honi hamaika serbiar, tartean hiru jeneral erretiratu auziperatuz erantzun du. Bestetik, Alexis Tsipras Greziako lehen ministroa Skopjen izan da. Bisita historikoa izan da hori, lehen aldiz greziar lehen ministro batek Ipar Mazedonia bisitatu baitu. Azkenik, Novi Saden Donbasseko matxinoen aldeko filme bat estrenatu dela; eta lehen aldiz Bosnia-Herzegovinan LGTB Harrotasunaren Eguna ospatuko dela ere kontatu dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 89 irratsaioa

Kaixo Adriatikoko olatutxook!

Aste honetako programa oso oparoa izan dugu. Lau berri garrantzitsu izan ditugu:

(1) Zenbait kirolariren adierazpen jugoslaviarzaleak (Kenan Kodro, Svetislav Pešić eta Božidar Maljković).

(2) Kosovo eta Serbiaren arteko mugen aldaketen inguruko zurrumurruak.

(3) Euskal Herriarekin lotura izan duen berri bati ere ekin diogu gero. Nazioartean oso goratua izan da Greziaren eta Ipar Mazedoniaren arteko Prespako Akordioa –azken honen izenaren afera konpontze-bidean jarri duena- baina euskal politikari bat, Lorena Lopez de Lacalle Eusko Alkartasunako eta Euskal Herria Bilduko kidea mesfidati agertu da.

(4) Hizpide izan ditugu Albaniako, Montenegroko eta Serbiako protestak. Hauez gain, Bulgariako eskuin muturreko martxa aipatu dugu. Bestalde, Kroaziako lehendakaria Kolinda Grabar-Kitarovićek barkamena eskatu du iraganean oihu ustasha bat “kroaziar oihu tradizional” bezala justifikatu zuela eta, justifikazio hura “hanka-sartzea” izan zelako.

Beste berri txikiago batzuk ere komentatu ditugu, astea oso oparoa izan baita, baina hobe duzue programa entzutea, dena hemen kontatu baino lehen.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 85 irratsaioa

Kaixo Balkanetako zeruetako hodeiok!!

Aste honetan, pil-pilean dagoen gaia Venezuelako Estatu-kolpea izan da. Hori dela eta, programa erdia honi eman diogu, bai Balkanetako Estatu batzuek harekiko izan duten posizioa azaltzeko asmoz, eta baita ere Venezuelan erabili izan diren teknika kolpista batzuk lehenago Balkanetan erabili izan direlako, adibidez “Interbentzio humanitarioarena”. Beraz, ez da arraroa gure programaren parte handi bat honi eman izana.

Beste gai batzuk ere aipatu izan ditugu. Horietako bat, Ipar Mazedoniako parlamentuak, behin betiko izen aldaketa onartu du (aurretik ere onartu zuen, baina mazedoniar sistemak lehendakariari legeak behin betatzea eta parlamentura itzultzea ahalbideratzen dio, eta eskumen hau erabili zuen). Greziako parlamentuak ere bi herrien akordioa onartu d, baina Syrizaren kide izan den ANEL Gobernutik ateratzea ekarri du.

Ipar Mazedoniako izenaren kontua itxita, Republika Srpskan izanen dugu orain izenaren inguruko kalapita. Izan ere, Bosnia-Hercegovinako alderdi nagusiak, SDAk, BiHko Auzitegi Konstituzionalaren aurrean  Republika Srpskaren izena “konstituzioaren aurkako” izendatzeko helegitea jarri du. Honek Republika Srpskatik erantzuna ekarri du: Bosniako lehendakaritzan serbiar ordezkaria den Milorad Dodikek esan du hala balitz, Republika Srpskak mugaren kontrola hartuko zukeela. Honek Republika Srpskako alderdien arteko kalapitak geratu ditu momentuz, hain justu David Dragičevićen omenezko manifestazioak izaten ari zirenean.

Azkenik, Belgradeko manifestazioez ere hitz egin dugu. Zazpigarren larunbatez atera da kolore guztietako oposizioa kalera, Aleksandar Vučićen dimisioa eskatuz. Hala ere, batasun falta nabari zaie, eta ikusiko dugu noraino egingo duen honek aurrera. Azken egunetan Putinek Serbiara egin duen bisitaldiak Vučići mesede handia egin dio, Putinek babes handia baitu serbiar herrian.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 82 irratsaioa

Kaixo Balkanetako lagunok!

Gaurko programan, batez ere bi gaua izan ditugu eztabaidagai. Alde batetik, Kosovoren inguruan izan diren ika-mikak (zergak, armada sortzea, Pristina eta Belgraden arteko harremanak inoiz baino okerrago egotea), eta bestetik, Banja Lukan (Republika Srpska) David Dragičević ustez bere buruaz beste egindako, baina bere familiaren arabera eraildako 21 urteko gaztearen protestez aritu gara. Protesta horietara doan jendearen arabera, poliziak edo ez du nahikoa egiten heriotza argitzeko edo beste norbait ezkutatzen ari da, beraz Republika Srpskan boterean dagoen Aliantza Sozialdemokrataren kontrako kolore politikoa hartzen dute.

Aurretik, berri laburragoak kontatu izan ditugu. Horietako bat, Bosnian azkenean “herren ganberak” (Bosnia-Hercegovinako sistema bikameralean zeharka aukeratzen diren goi-ganberak) aukeratzeko lege berria onartu dutela, beraz laster parlamentuak osatu ahal izango direla dugu. Beste berrien artean, soldaduen kontrako zigorrak, Bulgariako feministen manifestazioak, Montenegrok apaiz ortodoxo batzuk bertatik bota nahi izatea, Zoran Zaev eta Alexis Tsipras –hurrenez hurren Ipar Mazedoniako eta Greziako lehen ministroak- Bakearen Nobel Saria jasotzeko proposatuak izatea eta Serbian Milan Nedić lehen ministro kolaborazionista ez errehabilitatzeko epaitegien erabakia aipatu ditugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 65. irratsaioa

Kaixo Balkanetako zelaitxook!

Futboleko (gizonezkoen) Munduko Kopa hasi delarik, gure denbora zati bat honek hartu du. Baina futbolaz aritu aurretik beste gai batzuk izan ditugu mahai gainean. Hasi, Ipar Mazedoniatik hasi gara: Greziarekin sinatutako akordioa (eta honen baldintzak) berriz gogorarazi eta freskatu dugu, eta horrez gain, Zoran Zaeven Gobernuak Antzinaroko estatuei buruz hartu duen erabakiaren berri eman dugu: estatuak berrizendatu egingo dituzte, “benetako” izena emango diete (adibidez, “gudaria zaldian” “Alexandro Handia” izango da, “gudaria” Filipo Mazedoniakoa” eta abar), baina plaka bat jarriko dute horien jatorri heleniarra aipatuz. Beste berri batzuez ere aritu izan gara, adibidez, Kosovoko Liga Demokratikoak (oposizioko alderdiak) hauteskundeak aurreratzea eskatu du. Bestalde, Serbiako NATOren krimenak aztertzeko komisioak, Ivica Dačić Kanpo Arazoetarako Ministroak martxan jarri duenak, 1999ko bonbaketari buruzko frogak biltzen hasi da, Kosovon hain zuzen; eta azkenik,  Oliver Ivanović  politikari serbokosovarraren hilketa ikertzen egon zen Stefan Cvetković kazetari serbiarra, desagertua zegoena, bizirik eta onik agertu da. Berrien atala, Bosniarekin bukatu dugu, han errefuxiatuak jasotzeko arazoa baitago.

Gerora, futbolera egin dugu salto. Gure bi taldeek Munduko (gizonezkoen) Txapelketa garaipenarekin hasi dute: Kroaziak 2-0 irabazi zion Nigeriari eta Serbiak 0-1 irabazi zion Costa Ricari (Irakurlea hau irakurtzen denean, Kroaziak jada Argentinaren kontra jokatu du, programa bukatu eta berehalakoan jokatu baitute). Emaitza oso onak, eta hurrengo fasera sailkatzeko itxaropena ematen dutenak dira hauek. Hala ere, berri txar bat izan du Kroaziako taldeak, Nikola Kalinić jokalaria, diziplinaren kontrako falta bategatik taldetik kanporatua izan baita. Futbolari emandako atala, Jugoslaviako selekziori buruzko bi bitxikeriarekin bukatu dugu.

Literaturarekin bukatuko dugu. Gaurkoan Dubravka Ugrešić kroaziarraren eta Harkaitz Cano donostiarraren artean izandako korrespondentziaz aritu izan gara, hiru hizkuntzetan, euskaraz, gazteleraz eta serbokroazieraz atera den Korrespondentziak (Korespondencije /  Correspondencias) liburuaz. Liburu hau Ugrešićek eta Canok elkartrukatutako gutunez osatua dago eta Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburua proiektuaren barruan kokatzen da. Liburu honek, Cano, agian, ez gaude oso modu borobilean esateko moduan baina agian, serbokroazierara itzulitako idazle bakarra egin du. Liburu honetan, hainbat gauzez aritzen dira, batez ere nortasunen sendotasunaz edo ahuldadeaz, solidotasunaz eta fluxuaz, nortasunaren eta literaturaren inguruko harremanaz, egungo gizarte migratzailean nortasunak duen paperaz eta berau ulertzeko modu aldakorrez, idazle izatea nola erabaki zuten… Bospasei gutun idazten dizkiote elkarri, beraz liburua nahiko laburra da. Guri, momentu batzuetan, Ugrešićek azaldutako ideia batzuk berak idatzi zuen El Museo de la Rendición Incondicional (Alfaguarak erdaraz atera zuen) liburua gogorarazi digu, nortasunen behin-behinekotasunagaatik eta momenturen batean egiten duen jugoslaviartasunaren defentsagatik.

Entzun gure programa hemen: