Tesla ordua, 121 irratsaioa

Kaixo Balkanetako basotxook!

Balkanen inguruan sekulako kezka dago aste hauetan gai batekin; kutsadurarekin. Bai Zagreben, zein Sarajevon, zein Belgraden handia da herritarren kezka airearen kutsadura dela eta. Serbian politikariak nahiko kezkatu dira, eta lehengoan Vučićek Ingurumen Ministro Goran Trivan auzitan jarri zuen, Serbian hauteskundeak gertu dira (apirilaren 19an edo 26an izango dira) eta Vučićek ez du nahi protesta hauek iazko oposizioaren protesten kezkekin bat egiterik. Bestalde, Vučić Milorad Dodikekin egon da, eta Bosnia-Hercegovinako konstituzio aldaketari buruz “serbiarren oniritzirik gabe gertatuko ez dela” esan dute biek.

Kosovoko Gobernuaz hitz egin dugu gero. Vetevendosjeko Albin Kurti eta LDKko Isa Mustafaren arteko akordioak gertu ematen zuen, baina desadostasun ugari agertu dira azkenotan, batez ere postuen inguruan. Kosovorekikoak bukatzeko, esan beharra dago Pristina eta Belgrad arteko aire-bidezko konexioa berriz zabaldu dela.

Montenegrora egin dugu salto gero. Han Eliza Ortodoxoaren inguruko protestek han jarraitzen dute, kasu honetan, gainera, errusiar motorista batzuk agertu dira protestetan. Bestetik, Montenegroko Eliza Ortodoxoaren (Gobernuaren aldekoa) patriarka Miraš Dedeićek “Montenegron beti izan dugu eliza autozefaloa” esan du. Adierazpenok ere aztertu ditugu.

Bestelako gai batzuk ere jo ditugu; adibidez, Kroazian, HDZren Gobernuak igandeak lanegun adierazteko asmoa azaldu du, baina inkesta baten arabera herritarren %84 kontra dago. Bestetik, Andrej Plenković lehen ministroak, Kataluniari buruz esan du laster burutu behar den EBko Estatuburu eta Gobernuburuen konferentzian “ez dela horri buruz hitz egingo, hori Espainian konpondu beharreko arazoa delako”. Ipar Mazedoniara salto egin dugu, han Ali Ahmeti politika albanomazedoniarrak –UÇKko buru ohiak- esan du “Politikari mazedoniar eslaviarrek hainbatetan Mazedonia zatitzea eskaini didate, eta nik beti ezetz esan diet”. Azkenik, Eslovenian errebisionismo historikoaren garaipena eman dela komentatu dugu: II Mundu Gudako Leon Rupnik buruzagi kolaborazionista errehabilitatu baitute.

Bukatzeko, kirol ataletan, II Mundu Guda aurrean eta honen zehar faxisten kontra agertu ziren bi kirolari jugoslaviar gogoratu ditugu: Milan Stepišnik atleta eta Bora Kostić xakelaria.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 119 irratsaioa

Kaixo Balkanetako rakijazaleok!

Aste honetako programan, Kroaziako lehendakaritzarako hauteskundeez aritu gara batez ere. Sorpresa gertatu da eta Zoran Milanović sozialdemokratak irabazi ditu hauteskundeak, boto diferentzia nahiko handiarekin gainera (%5eko aldea atera dio Kolinda Grabar-Kitarović eskuindarrari). Hainbat analisi egin ditugu gertakariaren ondoan: bigarren txandan parte-hartzea handitzea, lehen txandan bazterrean geratu direnen botoak bereganatzeko gaitasun handiagoa izatea (zuen eskuindarrak ezkertiarrak baino gehiago ematen zuen arren), etorkizunean izango dituen erronkak (EBko presidente ere izango da, Kroaziari tokatzen baitzaio), gutxiengo etnikoen erreakzioak…

Gabon ortodoxoak ere izan dira, eta horiei buruz ere aritu izan gara. Montenegron, Gabonak direla eta Erlijioen gaineko Lege polemikoaren kontrako protestetan “suetena” deitu du Serbiar Elizak. Lege honen gainean pixka bat hitz egin dugu, eta baita ere Serbiako Kanpo Arazoetarako Ministro Ivica Dačićek esandakoei buruz. Bestetik Kosovoko eta Bosnia-Herzegovinako politikariek egun honekiko nola erreakzionatu duten ere ikusi dugu.

Bosnian jada, parlamentuak Gobernu osoa aukeratu du. Zoran Tegeltija lehen ministroa izango zela bagenekien, baina orain Gobernua osorik aukeratu dute. Kosovon ere Gobernua osatzear daude, Albin Kurtik esan du “hurrengo egunetan” lehen ministroaren izena ezagutuko dugula (hori da bi alderdi nagusien arteko akordiorako oztopo nagusia). Ipar Mazedonian ere Gobernu aldaketa egon da, apirilerako hauteskundeei begira, bi alderdi nagusiak “larrialdi legeak” onartzeko helburuarekin, kontzentrazio Gobernu bat osatu dute. Zoran Zaevek dimititu egin du, eta bere alderdikide Oliver Spasovskik (orain arte Barne ministroa) ordeztu du. Bestetik Austrian ere Gobernua erreformatu dute, Berdeak sartu direlarik. Gertakari hau ez zen gure interesekoa izango, baina Justizia ministro gisa Alma Zadić bosniarra ezarri dute, beraz komentatzekoa iruditu zaigu.

Bukatzeko, hainbat urtez Realeko aurrelari izan zen Darko Kovačević Atenasen tirokatua izan dela aipatu dugu. Heriotza saiakera horren ondorioz, zauri arinak izan ditu Kovačevićek eta hemendik laster osa dadin opa diogu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 116 irratsaioa

Kaixo Balkanetako menditxook:

2019ko abenduaren 12koa da programa hau, arazo batzuk direla eta programak egin izan baititugu jarri.

Oraingo honetan, hasi, Peter Handkerekin hasi dugu programa. Handkeri eman dioten Literatur Nobel Sariak errefusa handia eragin du bosnakiarren eta albaniarren artean. Zazpi herrialdek, Afganistanek, Turkiak, Ipar Mazedoniak, Kosovok, Albaniak, Bosniak eta Kroaziak, Handkeri saria emateko ekitaldia boikotatzea erabaki dute. Bestetik, Kosovoko Errepublikak eta Sarajevoko Kantoiko Gobernuak Peter Handke “Non grato” izendatu dute.

Kroaziako lehendakaritzarako hauteskundeekin jarraitu dugu, eta bertan hautagai ezberdinek Franjo Tudjman lehendakari ohiari eman dioten garrantzia (zentro-ezkerreko Milanovićek barne, zienak Jugoslavia “autoritario” bezala jo du) komentatu dugu, eta baita ere fenomeno hau aztertu. Bestetik Miroslav Škoro eskuin muturreko hautagaiari inkestek iragartzen dizkioten emaitzak ere komentatu ditugu.

Kosovoko Gobernuarekin jarraitu dugu gero. Hashuim Thaçi lehendakariak esan du Albin Kurti Vetevendösje alderdiko buruari (alderdirik bozkatuena) man dio lehen ministro izateko enkargua. Antza denez Kosovoko Liga Demokratikoarekin egingo du aliantza Kurtik. Bi alderdiok oposizioko alderdiak dira.

Montenegrora biratu dugu gerora, izan ere, han Gobernuak Erlijio-Askatasunaren inguruko Legea onartzear da, eta Serbiar Elizaren jabetzak jomugan jarri ditu legeak. Serbiar Eliza Ortodoxoaren eta Erromako Eliza Katolikoaren arteko aliantza ikusi dugu Lege berriaren aurka, eta aliantza arraro honen zergatiak azaldu ditugu, izan ere, askoren ustez honen atzean ez dago hainbeste laizismoa, nazionalismoa baino.

Beste alde batetik, laster Ipar Mazedonian hauteskundeak izango dira, eta honen gainean ere hitz egin dugu. GARAko Miguel Fernandez Ibañez kazetariak Ipar Mazedoniako politikari batu buruzko elkarrizketa ekarri dugu. Veljko Misajlovskik VMRO alderdiak hurrengo hauteskundeak aise irabaziko dituela esan du. Mazedoniaren aurka ere, Veneziako Komisioak Gobernuak bultzatu duen Hizkuntzen Legea kritikatu du.

Bukatzeko, Zoran Tegeltija serbobosniarra Bosnia-Herzegovinako lehen ministro izendatu dutela aipatu dugu, nahiz eta Gobernu berria osatu ez duen.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 115 programa

Kaixo Balkanetako hodeitxook:

2019ko abenduaren 5ekoa dugu programa hau, lanpetuta ibilita, berandu jarrid ugu hemen.

Hauteskundeekin hasi dugu programa hau, lehendakaritzarako hauteskundeekin. Lehenik, Errumaniakoak aipatu ditugu,Klaus Iohannis jarduneko lehendakariak (eskuina) irabazi ditu hauteskundeok. Gogoan izan behar dugu hilabete bat lehenago, legebiltzarrean zentro-eskuinak gehiengo berri bat osatu zuela zentro-ezkerreko gobernuaren aurkako zentsura mozioa ezarriz. Bigarrenik, Kroaziakoak aipatu ditugu, han lehen txandaren buruan hiru hautagai daude, eta bigarren txandarako bi soilik geratu daitezke. Bi lehendakarigai nagusien (Kolinda Grabar-Kitarović  eta Zoran Milanović) eta ezkerreko kandidatoen (Ivan Pernar eta Katarina Peović) profila errepasatu dugu. Beste alde batetik, eskuin muturreko hautagaia, Miroslav Škoro inkestek hirugarren postuan ezartzen dute.

Boliviara ere egin digu salto bat izan ere, han Jeanine Añez kolpistak Justizia ministro bezala (beraz errepresioaren arduradun eta baita errepresioaren zigorgabetasuna agindu duena) Karen Longarić kroaziar jatorrikoa jarri baitu.

Albanian gertatu den lurrikara ere kontuan izan dugu, hamarnaka pertsona hil baitira han; beste alde batetik herrialde ezberdinek elkartasuna adierazi diotelarik Albaniari. Lurrikara Kosovora zabaldu da. Eta Kosovon ari garenez, Kosovoko Gobernuaren osaketari buruz ere aritu izan gara, piska bat ataskatu egin da, bi alderdi nagusien buruen arteko akordioa falta da eta. Lehen ministro nor izango den da arazo nagusia. Bestetik Nauruk Kosovoko independentziaren aintzatespena erretiratu du, hamaseigarren Estatua da hori egin duena.

Bestetik Ipar Mazedoniak NATOn sartzerako bideari buruz ere hitz egin dugu. Frantziar Estatuak abalatu egin du Ipar Mazedonia NATOn sartzea eta Espainiar Estatua bakarrik falta da.

Bide onean Bosniako Gobernuaren eraketa doa. Urte eta piku ostean Gobernua osatze bidean dago, izan ere, zaila izan zaie hiru etnietako Gobernua izango duten baldintza beteko duen eta gainera parlamentuan gehiengoa duen Gobernu bat eratzea. Azkenean lortu dute, hiru alderdi nazionalista nagusiak ados jarri baitira, eta Zoran Tegeltija, Serbiar Sozialdemokraten Aliantzakoa izango da lehen ministro.

Serbian gertakari arraro bat gertatu da, istilu diplomatiko bat ekar dezakeena. Izan ere kazetari batek errusiar agente baten eta serbiar herritar baten arteko maletin aldaketa filmatu du. Honek adierazten du Serbian errusiar agenteak daudela. Gauza jakina mundu horretan, baina Errusia Serbiaren aliaturik handiena da, eta ikusi beharko da bi herrien arteko harremanari kalte egingo ote dion honek ala ez.

Lehiaketa “kultural” bat ere aipatu dugu, Eurovision. Hungarian abesti-lehiaketa honetara ez joatea erabaki du, eta Mendebaldeko komunikabide askok hau “erabaki homofobotzat” hartu dute. Hori izan al da benetako arrazoia.

Azkenik, kiroletako tartean, Munduko (emakumeen) Eskubaloi Txapelketari eman diogu tartea. Bost talde balkaniar daude, Errumania, Eslovenia, Hungaria, Montenegro eta Serbia.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 114 irratsaioa

Kaixo Balkanetako kafanotxook!

Aurtengo berririk handiena, Bosniako Gobernua osatzeari buruzkoa da, Hauteskundeak geratu eta urte eta hilabetera, badirudi bosnakiar, bosnokroaziar eta serbobosniar alderdiek bai gehiengo parlamentarioa  lortuko duen zein hiru etnien arteko kontsoziazioa  errespetatuko duen gobernu bat osatuko dutela. Orain arte oso zaila izan da batez ere bi alderdi nagusien partetik, Ekintza Demokratikorako Alderi nazionalista bosnakiarraren eta Aliantza Sozialdemokrata nazionalista serbobosniarraren agenda oso ezberdinak izan direlako, batez ere NATOren inguruan. Azkenik akordioa lortu dute, eta badirudi Aliantza Sozialdemokratako Zoran Tegeltija izango dela. Hala ere, serbobosniar ordezkariei arazoa etxean, Republika Srpskan sortu zaie, oposizioa mesfidati baita Gobernua osatzeko NATOri emakida bat egin ote diotenaren inguruan, bai Tegeltijak zein Dodikek hori ukatzen badute ere.

Gobernu osatzeke duen herrialde bat Kosovo da. Badirudi Vetevendosje eta LDK alderdien arteko negoziazioak ez doazela onera. Bestetik, orain arte indarrean izan den Ramush Haradinajk Gobernu berriari eskatu dio serbiar ondasunen gaineko zergarik ez kentzeko. Kosovorekin jarraituz, Kosovo eta Ingalaterraren aurkako partidan serbiarren kontrako oihu arrazista bat entzun dira, bai albaniarren zein ingelesen partetik.

Serbiara eta Ipar Mazedoniara egin dugu salto ondoren. Serbian, Boris Tadićek Vučić kritikatu du. Bestalde Europar Batasunaren “Inplikazio gehiago” eskatu du, “bestela Errusia edo Txina sartuko direlako”. Datu interesgarri bat eman du, egun Serbian gehien inbertitzen deuna Txina da. Mazedoniaren inguruan, Zoran Zaev jardunean dagoen lehen ministroak herrialdeari izena aldatzerako prozesuan berak pertsonalki jasan izan duen desgaste pertsonala aipatu du.

Balkanak eta Katalunia lotu ditugu baita. Izan ere, Alfred Bosch ERCko politikariak bidai bat egin du Balkanetan, eta lortu dituen atxikimenduen artean Kroaziako lehendakari ohi Stjepan Mesićena izan da. Mesićen ibilera historikoari gainbegiratu bat egiteko aprobetxatu dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 113. irratsaioa

Kaixo Balkanetako euri-tantatxook!

Oraingoan, berriez hitz egin dugu batez ere. Lehenik eta behin mugei eta hauen lausotzeari buruz hitz egin dugu. Izan ere, aurrera doa Albaniak, Ipar Mazedoniak eta Serbiak proiektatutako “Balkanetako mini-Schengen” proiektua, eta horri buruzko bigarren bilkura egin dute. Hala ere, beste alde batetik, Montenegrok proiektu horretan sartuko ez dela esan du. Mugez ari garela, Ipar Mazedoniako lehendakari Stevo Pendarovskik, Estatu hau EBra hurbiltzearen aurka oztopo gehien jarri dituen frantziako lehendakari Macronekin bilduko da laster.

Gerora Moldaviara egin dugu salto. Errumaniaren ostean, harekin  hizkuntza partekatzen duen Moldaviak ere Gobernua aldatuko du, Parlamentuan Gobernu liberalen aurkako zentsura mozioa onartu ostean. Alderdi Sozialistak aurkeztu du mozio hori. Beste bi berri ere aipatu ditugu azkar: alde batetik Republika Srpskako parlamentuak autodeterminazioaren aldeko ebazpen bat onartu du, eta beste batetik Literatur Nobel Saridun Peter Handkek esan du 1999an jugoslaviar herritartasuna lortu zuela.

Segituan Kroaziara egin dugu, batez ere eraso ezberdinak izan ditugu mintzagai. Alde batetik, Spliteko zinegotzi ezkertiar Jure Zubčić epaitua izango da “Serbiarrak akatu!” jartzen zituzten margoketak, “Serbiarrak muxukatu!” leloaz aldatzearren. Bere aurkako salaketa bat egon da “jabetza kaltetzearren”; ez ordea margoketa arrazista egin dutenen kontra. Beste alde batetik, eraso hauek kritikatzearren Milorad Pupovac lider politiko serbokroaziarra ere salatua izan da eta Legebiltzarraren aurreko agerraldia egin dezan eskatu du eskuineko erakunde batek.

Programa honetan Kosovoko hauteskundeak azkeneko asteetan oso aipatu dugun gai bat, eta oraingoan ere aipatu dugu. Kasu honetan, Serbiatik bidalitako 3.700 botoak baliozkotzat edo ez eztabaidatzen ari dira. Garrantzitsua da erabaki hori, alderdi bat gutxieneko %5aren langaren ertzean dago eta. Honi buruz hitz eginez, Ghanak Kosovori aintzatespena kendu dio, hamaseigarren Estatua da halako erabaki bat hartzen duena.

Segituan, Balkanetatik urrundu gara, Boliviara joateko. Han, jakin badakizuenez, Evo Moralesen kontrako Estatu-kolpe bat eman dute eskuindarrek. Hau aprobetxatu dugu Boliviako eta Santa Cruz hiriko eskuineko lider Branko Marinkovićez hitz egiteko. Marinković 2009an Estatu-kolpe bat ematen saiatu zen.

Azkenik, Euskal Herriaren eta Balkanen arteko harremanen garatzeari egin diogu kasu. Oraingoan Pikara Magazine aldizkariak, Sarajevoko Aida Spahić feminista elkarrizketatu du, zeinek Bosniako feministen egoeraz hitz egin digu, eta elkarrizketa hori komentatu dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 111 irratsaioa

Egunon Balkanetako hodeitxook!

Gaurkoan berri pila batekin gatoz, batez ere Euskal Herriaren eta Balkanen arteko lotura duten berriekin. Hauekin hasi eta bukatu dugu eguna.  Lehenik eta behin, Hamaika Telebistan astelehen gauetan Beñat Zarrabeitiak gidatuko kirol-saioaz aritu gara, “Marakana Txikia” deitu baitio, Izar Gorriaren estadioaren moduan, Euskal Herriaren eta Balkanen arteko lotura eginez. Guk hau aprobetxatu dugu estadio honi buruzko historia kontatzeko. Bestetik, Imanol Galdos idazlearen “Other Worlds of Literature” proiektuaz hitz egin dugu, bertan esloveniera eta mazedoniera mintzagai baititu. eta azkenik, Belako musika taldearen telebista elkarrizketa batez aritu izan gara, non euren musikarik gogokoetan Goran Bregović den komentatu duten.

Segituan politikaz aritu izan gara. Hemen, alde batetik mugak izan ditugu mintzagai. Izan ere, joan den astean EBk Ipar Mazedoniaren eta Albaniaren hautagaitzari ezetz esan bazien, oraingoan kide duen Kroazia Schengen sisteman sartzea ahalbideratzea baimendu du Europako Batasunak. Beste alde batetik, Bosnia-Herzegovinak esan du “Balkanetako Schengen txikian” sartzekoa dela (momentua Albaniak, Ipar Mazedoniak eta Serbiak osatzen dute elkarte hori). Azkenik, Errusiak Ipar Mazedoniari eta Albaniari Eurasiar Batasun Ekonomikoan sartzeko gonbita egin die. Ea nola erantzuten duten bi Estatuok…

Kroaziari buruz bestelako berri batzuk ere izan ditugu. Abenduaren eta urtarrilaren artean burutuko diren Kroaziako lehendakaritzarako hauteskundeez aritu izan gara, hautagai posibleez eta abar. Gerora, Kroazian, nerabe bat Zadar hirian talde batek bortxatzearen aurka zian diren protesta feministak ere mintzagai izan ditugu. Azkenik, Split hirian, Udal Gobernuak (HDZ) Jugoplastika saskibaloi taldearen omenezko mural oso ezagun bat ezabatzea agindu du, hiriko jende asko haserraraziz. Zer dago halako agindu baten atzean?

Gerora Serbiara egin dugu salto. Izan ere, EB Balkanetan mugitzen den moduan, Errusia ere mugitzen da, eta Serbiarekin batera ariketa militarrak egin izan ditu. Horietan, Errusiaren misilik berrienak, S-400 aritu zian dira, eta antza denez, Vučići inpresio ona sortu die, agian Serbak erosiko dituela esanez, NATOren kide den herrialdeez ingurtuta dago Serbia, beraz…

Euskal Herriarekin hasi gara eta Euskal Herriarekin bukatu dugu. Izan, ere Sortu alderdiak buletin politiko bat atera du hildako diktadoreen inguruan (beno, 2018ko azaroan atera zuen, baian orain berriz ere hizpide izan da plazan) eta bertan Ante Pavelić eta Vjekoslav Luburić ustashei buruz hitz egiten du. Memoria historikoaren inguruko ariketa hau ere aipatu dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 110 irratsaioa

Kaixo Balkanak, Jaunaren ondorengo 2019 urtean eta Handkeren ondorengo lehenengo urtean!

Gaurkoan gai pila izan ditugu. Hasteko gai historiko bat izan dugu mintzagai. Aste honetan Herri Askapenerako Gudaren kontestuan, jugoslaviar partisanoek eta Armada Gorriak Belgrad askatu zuteneko 75 urteurrena bete da. Operazio militar honen nondik norakoak eta 1944k urritik herrialde osoaren guztizko askapena eman arte (1945eko maiatzean) izan ziren zailtasunez hitz egin dugu, baita ere orduan Titoren eta Stalinen arteko harremanak nolakoak izan zirenari buruzko zertzelada batzuk.

Politikarekin jarraitu dugu gero. Ipar Mazedoniarekin hasi gara. Lehenbizi Serbiarekin eta Albaniarekin sinatutako merkatu eta igarotzen akordioaz aritu zian gara. Lehendakari batek, Aleksandar Vučićek, eta bi lehen ministrok, Zoran Zaevek eta Edi Rama sinatu dute akordio hori. Vučićek dio Kosovo, Bosnia eta Montenegro sartzea nahi dituela, baina beste alde batetik, Edi Ramak esan du Kosovo sartzen ez bada, Albaniak akordioa bertan behera utz dezakeela.

Beste alde batetik, Frantziaren posizioak Albania eta Ipar Mazedonia Europar Batasunean sartzea eragotzi du (Serbiaren eta Montenegroren data atzeratzen du honek baita ere). Honek Ipar Mazedoniako hauteskundeak aurreratzera bultzatu du Zoran Zaev, izan ere Greziarekin  sinatutako akordioak (zeinek Mazedoniari “Ipar” deitzea ekarri zuen) EBn eta NATOn sartzea aurreikusten zuen eta hori orain kili-kolo geratu da. Beste alde batetik AEBko senatuak Ipar Mazedonia NATOn sartzeko aukera zabaldu du baino hori ez da nahikoa izan Zaeventzat.

Bestelako berri geopolitikoak ere izan ditugu. Dmitri Medvedev Belgraden egon da, eta Ana Brnabić lehen ministroa Moskura gonbidatu du. Bestetik, Belgradera, lehen txinatar merkatal-trena iritsi da Txinako produktuekin. Beraz, badirudi ekialdera begiratzen duela Serbiak

Kosovora egin dugu ostean. Albin Kurti, duela aste batzuk hauteskundeak irabazi zituen liderrak “The Guardian” egunkari britainiarrarekin elkarrizketa bat eman du, eta hor zenbait gauza esan ditu: adibidez Vëtevendosjek tradizionalki EBrekiko izan duen postura kritikoa ñabartu egin du, eta ustelkeria ezabatzea bere lehentasuna dela esan du. Hala ere ez dirudi Serbiarekin egoera hobetu egingo denik, izan ere, Serbiako Kopa partida bat jokatzeko muga pasatzea galerazi dio Izar Gorria futbol-taldeari (honek Mitrovican jokatu behar zuen FK Trepča taldearen kontra).

Beste berri bat Kroazian izan dugu. Bertako Maksimir estadioan Prljavo Kažaliste taldeak kontzertu bat jo du, 1989an eman zuen kontzertu historiko (eta oso nazionalistaren 30. urteurrena zela eta. Kontzertua hasi aurretik, oihu faxista masibo bat egin zuten ikusleek (ez taldekideek), eta penarekin ikusi dugu gertakari hori.

Bukatzeko, Euskal Herriaren eta Balkanen arteko harremanari buruzko bi berri ekarri ditugu. Alde batetik, Marijan Dović irakasle kroaziar-esloveniarra Bilbon izan da Kongresu batean, bertsolaritzari buruzko ponentzia bat aurkezten. Bestetik, Senez aldizkariak Izet Sarajlić poeta bosniarrari buruzko artikulu bat atera da, bere poema batzuk euskaratuta ere agertu direlarik.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 107 irratsaioa

Kaixo Balkanetako hondartzatxook!

Gaurkoan, bi hilabete eta erdi hondartzan eta alperkerian eman ondoren, ikasturteko lehen programa hasi dugu. Berri asko izan ditugu, eta nahiko garrantzitsuak izan dira denak…

Adibidez garrantzitsua izan da uztailean Skopjen eta irailean Sarajevon LGBT Harrotasunaren eguna ospatu izana. Bi hiriak izan ziren aurten arte halako manifestazio bat izan gabe ziren bakarrak, beraz orain esan dezakegu Balkanetako hiriburu denetan jada Harrotasunaren eguna ospatu dela jada. Ez da istilurik egon, nahiz eta Sarajevon kontramanifestazio batzuk eta politikarien aldetik oztopo batzuk izan diren. Bestetik, Belgrad 2022an “Europride” jaialdiaren egoitza izango dela iragarri dute.

Kosovon ere berri garrantzitsu bat izan dugu, izan ere Ramush Haradinaj lehen ministroaren kontrako kausa berriz zabaltzea erabaki du Hagak (aurrekoa bertan behera geratu zen, hamar lekukotatik bederatzi hilak izan baitziren). Honek Haradinaj lehen ministro postutik dimititzea ekarri du.

Hirugarrenik, oso berri garrantzitsu bat izan dugu. Gure lagun kroaziar bat, Hrvoje Klasić historiagilea kroaziar talde faxistek heriotzaz mehatxatu dute. Klasićen posizioak, Kroaziako sektore nahiko zabal batek bultzatzen duen errebisionismo historikoaren kontrakoak, ekarri dute talde faxista horrek historiagile hau erasotzea. Hain zuzen ere “Za dom spremni!” (“Aberriaren alde prest!”) ustašen agur ofiziala “kroaziar agur tradizional” bezala zuritu nahi duten, Jasenovaceko krimenak “krimen askotan beste bat bezala” arindu nahi duten edo Jugoslavia sozialista eta “serbiar nazionalismoa” edo “kroaziarrekiko etsaitasuna” identifikatu nahi duten asmo desitxuratzaileen aurka argudiatu du Hrvojek; eta baita ere herrialde honetako gutxiengoen eskubideen alde.

Bestetik, beste bi berri ditugu Kroazian. Alde batetik Bruno Stojić Kroaziako parlamentuko lehendakariordea Hagak 20 urteko akrtzela zigorra igarotzera zigortu duela musulmanen kontra eginiko krimen batzuk medio; eta bestetik, Gordan Grlić Kroaziako Kanpo ministroak, Alemaniako Enbaxadako pertsonaleko parte zen Elizaveta Madjarević diplomatikoa bota egin dutela kargutik “Europa Zuria” eta “Europa aratza” bezalako kontzeptu arrazistak erabiltzearren.

Serbiara salto bat egin dugu baita eta hor Saudi Arabiarako arma-esportazio kasu bat, eta honi lotutako ustelkeria izan ditugu hizpide.

Berri politikoekin bukatzeko, azkar komentatu ditugu bi berri: uztailean Grezian izan ziren hauteskundeak, zeintzuek eskuinari eman dioten Gobernua, eta Afganistanen, NATOren soldadu kroaziar bat hil egin dela.

Euskal txokoak ere tartea izan du, izan ere uztailean Xabier Gantzarainek publikatu zuen artikulu batean, Mladen Stilinovič artistaren Autozentsura Salgai obra komentatu baitu.

Kirolak ere tartea izan dute, saskibaloiaz, futbolaz eta batez ere, boleibolean eta tenisean balkaniar kirolariek lortu dituzten garaipenaz hitz egin dugu. Ikusi duzuen bezala, oso programa betea egin dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 102 irratsaioa

Kaixo Balkanetako kafe-hartzaileok!

Gaurkoan, arazo nagusiak, batez ere Kosovo eta Kroaziaren inguruan izan ditugu. Pasa den asteko krisiaren ondoren, Ana Brnabić Serbiako lehen ministroak, Kosovoko agintariei buruz, UÇKren iragana gogoan, “Basoetatik atera den jendea” dela esan, du. Adierazpenok, zenbait lider kosovarrek albaniarren kontrako irain bezala hartu dituzten. Kosovoko Gobernuak Brnabići lurralde horretan sartzea debekatu dio, eta bestetik Hashim Thaci lehendakariak Serbiar Udalerrien Mankomunitatea martxan jarriko ez duela iragarri du, Bruselan Pristinak eta Belgradek adostu zutena puskatuz. Honek bi Gobernuaren arteko elkarrizketa inoiz baino toki okerragoan jarri du, nahiz eta Ivica Dačić Serbiako kanpo ministroak “elkarrizketa berpizten ari dela” esan asteazkenean.

Kroaziaren ingurukoa izan da bigarren berria. Zagrebeko Novosti aldizkariak Ruža Tomašić eurodiputatuaren iragan faxista argitara atera du, Tomašić 80. hamarkadan Kanadako kroaziar diasporaren parte zenekoa da iragan hori, baina egun eskuin muturreko alderdi baten eurodiputatua da. Tomašićek gertakari larri hauen inguruan ustasha mugimendua zuritzeko egin dituen adierazpenez, Tudjmanen garaitik populazioaren zati handi batean hedatu direnez hitz egin dugu; errebisionismo historikoa izpiritu kritikoz aztertu behar dela uste baitugu.

Beste berri batzuen artean, Bosnian Gobernua osatzeko aritmetikak darrai. Bestetik, esan beharra dago Freedom House AEBtako eragin-zentruak esan du Serbian prentsa-askatasunak behera egin duenean, hain zuzen ere NATO Montenegron (Budva hirian) biltzen ari zela. Paradoxa hori ere komentatu dugu, eta NATOz ari garela, lehen aldiz, Greziako hegazkinek Ipar Mazedoniako zeruan patruilatu izanaz ere aritu gara.

Aste honetan, zientziak Balkanen eta Euskal Herriaren arteko loturak estutzeko aukera ere ikusiko dugu, ostiralean, Gordana Siljanovska-Petreska zientzialari mazedoniarrak kimika arloko doktorego-tesia aurkeztuko baitu Donostian, EHUren aldetik.

Azkenik, kirolei egin diegu tartea; Primož Roglič esloveniarraren Giroko ibilbidea eta Novak Djokovićen Roland Garroseko jarduna izan ditugu beste berri batzuen artean.

Entzun gure programa hemen: