Tesla Ordua, 102 irratsaioa

Kaixo Balkanetako kafe-hartzaileok!

Gaurkoan, arazo nagusiak, batez ere Kosovo eta Kroaziaren inguruan izan ditugu. Pasa den asteko krisiaren ondoren, Ana Brnabić Serbiako lehen ministroak, Kosovoko agintariei buruz, UÇKren iragana gogoan, “Basoetatik atera den jendea” dela esan, du. Adierazpenok, zenbait lider kosovarrek albaniarren kontrako irain bezala hartu dituzten. Kosovoko Gobernuak Brnabići lurralde horretan sartzea debekatu dio, eta bestetik Hashim Thaci lehendakariak Serbiar Udalerrien Mankomunitatea martxan jarriko ez duela iragarri du, Bruselan Pristinak eta Belgradek adostu zutena puskatuz. Honek bi Gobernuaren arteko elkarrizketa inoiz baino toki okerragoan jarri du, nahiz eta Ivica Dačić Serbiako kanpo ministroak “elkarrizketa berpizten ari dela” esan asteazkenean.

Kroaziaren ingurukoa izan da bigarren berria. Zagrebeko Novosti aldizkariak Ruža Tomašić eurodiputatuaren iragan faxista argitara atera du, Tomašić 80. hamarkadan Kanadako kroaziar diasporaren parte zenekoa da iragan hori, baina egun eskuin muturreko alderdi baten eurodiputatua da. Tomašićek gertakari larri hauen inguruan ustasha mugimendua zuritzeko egin dituen adierazpenez, Tudjmanen garaitik populazioaren zati handi batean hedatu direnez hitz egin dugu; errebisionismo historikoa izpiritu kritikoz aztertu behar dela uste baitugu.

Beste berri batzuen artean, Bosnian Gobernua osatzeko aritmetikak darrai. Bestetik, esan beharra dago Freedom House AEBtako eragin-zentruak esan du Serbian prentsa-askatasunak behera egin duenean, hain zuzen ere NATO Montenegron (Budva hirian) biltzen ari zela. Paradoxa hori ere komentatu dugu, eta NATOz ari garela, lehen aldiz, Greziako hegazkinek Ipar Mazedoniako zeruan patruilatu izanaz ere aritu gara.

Aste honetan, zientziak Balkanen eta Euskal Herriaren arteko loturak estutzeko aukera ere ikusiko dugu, ostiralean, Gordana Siljanovska-Petreska zientzialari mazedoniarrak kimika arloko doktorego-tesia aurkeztuko baitu Donostian, EHUren aldetik.

Azkenik, kirolei egin diegu tartea; Primož Roglič esloveniarraren Giroko ibilbidea eta Novak Djokovićen Roland Garroseko jarduna izan ditugu beste berri batzuen artean.

Entzun gure programa hemen: 

Tesla Ordua, 99 irratsaioa

Kaixo Balkanetako ibaitxook!

Gaurkoan berri askorekin etorri gara, eta ez soilik Tiranan eta Belgraden izan diren protestak, edota Kosovoren inguruko negoziazioak, hauei buruz ere aritu bagara ere (berri interesgarri bat izan dugu hemen, izan ere AEBk Kosovori esan dio “gerra kriminalak” ez dituela Kosovoko gobernuan onartuko; eta AEB eta Kosovoren arteko ika-mika hauek albiste berria dira). Berri gehiago ere baditugu.

Berri hauetako bat Montenegron gertatutakoa da. ESLAk Montenegro “demokraziarako aurrerapenean eredugarria” dela esan du. Berri nahiko bitxia, batez ere kontutan hartzen badugu aste honetan oposizioko bi lider, Andrija Mandić eta Milan Knežević bost urteko kartzela-zigorraz zigortu dituzte. Kuriosoa “demokrazia eredugarri” batean…

Bestetik, Patxi Aita Santuan Balkanetara egin duen bisitaldiari buruz ere aritu izan gara. Ipar Mazedonia eta Bulgaria bisitatu ditu (Ipar Mazedoniaren kasuan, lehen aldia da herrialdea independente denetik Aita Santuren batek bisitatzen duena). Bestetik, II Mundu Gudan zehar Zagrebeko kardinal izandako eta gero Jugoslavia Sozialistako epaitegiek zigortutako Alojzije Stepinac kardinala santu egitearen kontra agertu da. Kroaziar nazionalistek eta kroaziar Eliza Katolikoak Stepinac ikur bezala dute, baina kontutan hartu beharra dago erregimen faxistarekin kolaboratu zuela.

Memoria historikoa ere pixka bat landu dugu. Izan ere, maiatzaren 9an, Garaipenaren Egunean, Kroaziako lehendakari Kolinda Grabar-Kitarović, Bleiburgera joan zen, partisanoek hildako “Kroaziar iheslariak” (asko eta asko faxistak) omentzera. Bleiburg, kroaziar diaspora faxistan ikur bat izan zen, eta irakurketa desitxuratuak egiten zituzten, bai zenbakiak handituz, eta bai han “komunistek kroaziarrak hiltzen zituzten” bezalako irakurketak plazaratuz (han atxilotutakoak edota hildakoak faxista izatearren baino etniagatik hilko bazituzten moduan). Kroazia independente berriko agintarien, Bleiburg Jasenovacen pare ezarri nahi zian dute, bai “komunismoa eta faxismoa parekoak dira” ideologiari men eginez, eta bai ustashen krimenak erlatibizatuz. Hor kokatu dugu Grabar-Kitarovićen bisita, probokaziotzat jo duguna.

Azkenik, kirolen inguruko berriekin bukatu dugu. Hemen nagusiki, Joseba Vivanco kazetariak GARAn Belgradeko Partizani buruz ateratako artikulu batez hitz egin dugu, Partizan taldearen historia kontatzen duena. Bestalde, (gizonezkoen) Italiako Giroan, Primož Roglič esloveniarra sailkapen nagusiko lehen postuan dugula aipatu dugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 97 irratsaioa

Kaixo Balkanetako basotxook!

Oraingoan hainbat berri izan ditugu, mota askotakoak gainera. Hasi, Ipar Mazedoniako presidentetzarako hauteskundeekin hasi gara. Lehia estua Pendarovski SDSMkoaren eta Siljanovska-Davkova VMROkoaren artean. Kanpoan geratutako Blerim Reka albaniar hautagaiak ez du bigarren itzulirako kontsignarik eman, baina bera babestu duen alderdietako batek “boto askatasuna” eman du. Bestetik, Pendarovskiren eta alemaniar kazetari baten arteko ika-mikak asko gaiztotu du egoera.

Aste Santu Ortodoxoaz ere aritu izan gara, joan den igandean erlijio kristau ortodoxoaren jarraitzaileek Bazko Eguna ospatu baitzuten.

Berri historiko batzuez ere aritu izan gara: tartean, Francesc Bayarri valentziar kazetariak Vjekoslav Luburić ustasharen inguruko liburu bat atera baitu. Bayarri aspaldi ibili izan da Luburićen eta hau hil zuen Ilija Stanićen urratsen atzetik, eta oraingoan datu berriak atera ditu, Luburićen artxiboa ere lortu baitu. Pixka bat hitz egin dugu Jasenovaceko esterminio-eremua zen infernu horretako zuzendariaz eta Valentzian eman zituen bere bizitzako azken urteez.

Beste gai errepikakor bat Kosovoren eta Serbiaren arteko negoziazioena (edo kasu honetan, negoziazioen faltarena) da. Hashim Thaci Kosovoko lehendakariak dio, Berlinen izango omen den aldebiko goi-bilkura esperatuan soilik “Serbiak Kosovoren independentzia aintzatestea espero duela”. Bestetik, Ipar Kosovon hauteskundeak deitu izan dituzte, Srpska Lista (Belgradeko Gobernuari lotuta dagoen alderdia) da faborito, nahiz eta esan duen karguak ez dituela hartuko (bi Gobernuen arteko negoziazio-klima hotzaren erakusgarri). Beste alderdi serbokosovar batek, bere aldetik, Belgradeko Gobernuaren Poliziak egin dion presioa salatu du.

Serbian bertan, protestak gelditu ez diren arren, Aleksandar Vučićen posizioren indartzeaz ere aritu izan gara: lehengo larunbatean 150.000 aldeko atera zituen kalera, eta Xi Jinping Txinako lehendakariarekin aldebiko topaketa izan zuen Txinak antolatutako foro ekonomiko batean parte hartzen zuelarik.

Azkenean, kirolei buruzko bi berri izan ditugu: Belgradeko Derbi Handian (160. aldiz jokatu da) Izar Gorriak Partizani 2-1 irabazi dio, eta kroaziar batek kotxe bat bultatzearen Guinness Errekorra gainditu du.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua irratsaioa (5. kapitulua)

Ongi etorriak lagunok berriz Tesla Orduaren emanaldira. 5. kapitulu honetan, Serbiako hauteskundeez, bertan aurkeztu diren alderdi ezberdinez eta emaitzez aritu izan gara. Beste gai historiko bat ere kontutan izna dugu, hain zuzen ere II Mundu Gudan Kroazian gertatutako genozidioa gogratzeko egunaren inguruan iznadako polemika. Honez gain, Sarajevoko Plavi Orkestar (Orkestra Urdina) taldea izan dugu mintzagai, eta gure idazlanen lehiaketaz ere hitz egin dugu. Irratsaioa podcast gisa jaisteko, egin klik hemen.

Kroazierazko Wikipedia: Eskuin muturraren propaganda tresna? (II)

Aurreko post honetan hitz egin genuen Kroaziako ideologi testuinguruaz eta eskuin muturra nola islatzen zen kroaziar gizartean.

Baina nola islatzen da eskuin muturraren ideologia kroaziar Wikipedian?

Wikipedia bitxi honetan, hainbat talde dituzte jomugan, adibidez, Kroaziako serbiar etniako hiritarrak, komunistak/partisanoak, jugoslaviarzaleak (askotan “jugokomunista” edo “Jugoboltxebike” bezalako hitzak erabiliz, hau da, kroaziar komunisten kroaziartasuna ukatuz) edota gay eta lesbianen komunitatea; guzti hauek gupidarik gabe erasotuak dira.

Titori omenaldia Kumrovec bere jaioterrian. Ospakizun antifaxistak edo partisanoak kroazierazko Wikipediaren jomugan daude. (Iturria: sweetandsoursocialism.wordpress.com)

Kroaziako serbiarrei buruzko artikuluan (“Srbi u Hrvatskoj”), “Kroaziara etorritako valakiar (errumaniar) eslaviartuak” direla esaten du, “turkiar Inperioak asmo kolonizatzailez sustatutako immigrazio prozesu baten ondorioz” etorritakoak adibidez. Kroaziako serbiarren “garbitasun etnikoa” edo “eslaviartasuna” zalantzan jartzea eta “kanpotar” bezala markatzea argia da, eta are gehiago, kroaziarrekiko etsaitasun historiko baten agente bezala markatzea (1). Valakiar (errumaniar) hauek XVIII mendean Eliza Ortodoxoaren eraginez eslaviartzen hasi zirela dio artikuluak, eta 1860ko hamarkada arte “serbiar” hitza ez zela euren artean zabaldua, zabalkunde hau “Serbiar Estatuak (urte horietan) Serbia Handiaren ideiaren helburu politikoa lortzeko kroaziarren artean nortasun hau zabaltzen ihardun zuen” arte (serbiarra arrazoi politikoengatik asmatutako nortasuna bailitzan). Artikuluak serbiarrak “kanpoko potentziek kroaziarren kontra instrumentalizatu zituzten” ere badio, adibidez “hungariar agintariek babestutako kasta” izendatzen ditu XIX-XX mende aldaketa garaiko Kroaziako serbiarrak. NDHren serbiarren aurkako izu etnikoa 1941-1942 urteetara mugatzen du artikuluak, urte horretan “serbiarren aurkako neurriak bertan behera utziko zituzten” (noski, biktimen zenbakien jaitsiera iradokitzen dute) eta “serbiarren estatusak hoberantz egin zuen”. Kroaziako Errepublika Sozialistan, “pribilegiatuak” zirela dio artikuluak, Estatu-instituzioetan “gain-ordezkatuak” (eta noski, kroaziartasunaren eta kultura kroaziarraren etsaiak, nahiz eta Jugoslavia Sozialistak osatzen zuten herri guztiek kultur nortasuna babestu). Guzti hori gudari buruz hitz egin gabe, gudako Oluja (Ekaitza) Operazioan gertatutako 250.000 serbiarren garbiketa etnikoa “serbiarrek antolatutako” ebakuaziotzat jotzen du.

Kroazierazko Wikipedia: Eskuin muturraren propaganda tresna? (I)

Kroaziako Wikipediaren eskuin muturreko joera salatzen duen ekimen batek ateratako protesta-irudia: Wikipediaren ikurra eta ustaša mugimenduaren ikurra bat eginda. (Iturria: “Kroazierazko Wikipedia lotsagarria da” facebook ekimena).

Eskuin muturra presente dago XXI mendean Europako hainbat herrialdeetan, baita ere Balkanetan. Inork gutxi pentsatuko zukeena Wikipedia bezala informazio iturri esanguratsu batean ere presente egotea. Askotan leporatu izan zaio Wikipediari hainbat gertakarien inguruan “neutraltasun” adierazpenen babespean ikuspegi hegemonikoa bultzatzea (“gizarte baten ideiak, klase nagusiarenak dira” dio Marxen esaldi famatuak, eta ez zebilen guztiz oker). Baina eskuin muturraren ideietara hainbeste lerratzerik inork ez zukeen itxarongo… Kroazian izan ezik. Izan ere, kroazierazko Wikipedia-hr.wikipedia (1) eskuin muturreko talde batek “konkistatu” du antza, eta bere ideologia zabaltzeko erabiltzen omen dute Wikipediako administratzaile postutik. Snježana Koren Zagrebeko Unibertsitateko historiagilearen arabera, “kroazierazko Wikipedian eskuin muturreko edozein web-orrialdetan edota propagandan aurki ditzakezun materiala aurkituko duzu. Bazterreko mugimenduak edonon daude, baina Wikipedian tokia izatea ez da onargarria”.

Halako ideologiak Kroazian izan duen predikamendua ez da berria. Izan ere, aurreko post batetan hitz egin genuen kroaziar eliteek “Balkanak” edota “komunismoa” ukatzeko ahalegin bereziak egiten zituztela, Kroazia “herrialde europar” bezala bereizi (besteak “herri atzeratu” edo “ez europar” edota “komunismoaren nostalgiko” gisa aurkeztea eta bereizketa markatzea zen helburu). Hrvoje Klasić historialariak esan duen antzera, “1990an indarrean ezarri zen ideia, “abiapuntua hau da” esatea zen, hau da, “aurreko dena txarra da”. 1945ean egin zen akats bera izan zen, beste ideologia batetatik”. Logika horri jarraituz, batez ere Jugoslavia desegiten ari zen garaian eta guda garaian, halako ekintzak eman ziren. Horrela, jugoslaviartasunaren eta Jugoslavia Sozialistaren ukazioa erabatekoa izan zen. Klasićen arabera, adibide bat “Rijeka, Zadar, eta Istria 1943an Kroaziara pasa zirenaren 70 urtemuga ez ospatzea” da, izan ere, hiri horiek partisanoek askatu zituzten.