Tesla Ordua, 91 irratsaioa

Kaixo lagun balkanzaleok:

Gaurko programan gai polemikoak izan ditugu eztabaidagai. Lehena, Radovan Karadžić Republika Srpskako lehendakari ohiaren kontrako sententziaren errebisioa izan dugu: aurreko sententziako kargu guztiak berretsi egin ditu epaiak, baina zigor-kopurua handitu egin dio; 40 urteko kartzelaldi-zigorretik bizi arteko zigorra ezarri baitio. Karadžićek egindako bidegabekeriez at, bai epaitegian eta bai aditu-kazetari taldeetatik nagusitzen ari den ideia, Republika Srpska bera “sorkuntza kriminal” bezala ezartzen duen ideia aztertu eta kritikoki errebisatu dugu. Ideia hau, Karadžićen kontrako epaiketaz haratago, Zeelanda Berrian gertatutako atentatu antimusulman negargarriaren ostean ere, atentatu hori serbiar nazionalismoaren edo serbiar baieztapen nazionalaren gain leporatzea asmo zuten irakurketak ere agertu izan dira; irakurketa horiek ere aztertu ditugu.

Berri gehiago ere aztergai izan ditugu; mamitsuak hauek ere: lehenik, Bosnia-Herzegovinan, urriko hauteskundeen osteko Parlamentua asko kostata osatu ostean, Gobernua osatzeko bidean daude, hiru alderdi nazionalisten arteko (komunitate bakoitzetik bat: SDA, SNSD eta HDZ) elkarrizketak hasi dira; bigarrenik, Belgraden Vučićen kontrako protestek intentsitate handia hartu dute, telebistaren egoitza okupatu eta lehendakaritzaren egoitza inguratzera iritsi dira eta; eta hirugarrenik, Europako Alderdi Popularrak kide duen Fidesz alderdi hungariarraren -Viktor Orbánen alderdiaren- kidetza “behin-behinik bertan behera utzi du”.

Bukatzeko, Goran Petrović idazle serbiarraren Bajo el techo que se desmorona liburua komentatu dugu. Petrović Kraljevokoa da, eta liburu honetan bere sorterriko zinema baten historia kontatzen du: bai eraikinaren historia, bai jabe eta jabetza-modu ezberdinen historia, bai langileen historia eta baita ere 1980ko maiatzean pelikula bat ikustera joan ziren ikusleen historia. Pelikula ikusten ari zirela, pantaila berehala txuriz agertu zen bat-batean, eta inork zer gertatzen zen ez zekiela. Tito lehendakariaren heriotzaren berri ematen dute. Hain zuzen ere, hori da kolektibo hori ekartzen duena, 1980ko maiatzeko igande arrats batean zinema areto batean elkartu izana. Beraz, serbiar herri xehearen deskribapen bat dugu: bertan agertzen diren pertsona-mota ezberdinak beren bertute eta mixeriekin, beren ideologia, pentsamendu eta zirkunstantzia ezberdinak, eta baita ere “gertakariaren” osteko eboluzioa. Hain zuzen ere “gertakariak” markatzen baitu sabaia erortzea, ez zinema-areto zaharraren sabai fisiko hauskorra, baizik eta Jugoslavia zena eta honen bizitza-estilo ezaguna zen sabaia. Liburu irakurterraza eta entretenigarria da, Serbiaren soziologiari buruzko ezagutza osatzeko ona.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua: 90 irratsaioa

Kaixo Balkanetako zeruetako hodeitxook!

Aste honetako programan ere berri asko kontatu ditugu, horietako batzuetan bilintzi-balantza ibili garelarik- Lehenik eta behin. Belgradeko derbiaz hitz egin dugu, Serbiako Ligako 24. Jardunaldian Izar Gorriak eta Partizanek bana berdindu dute. Bi taldeek jokatzen duten 159. derbia da hau.

Segituan Kroaziara egin dugu salto. Gure programaren eta elkartearen asmoetako bat, dakizuen bezala, Euskal Herriaren eta Balkanen arteko harremana sendotzea da; eta aste honetan halako berri bat ekarri dugu, ezen Hrvoje Klasić kroaziar historiagile ezagunak artikulu bat idatzi du Kroaziako hedabide batean Euskal Herriari buruz. Klasić egun batzuez egon da Euskal Herrian eta gure herritik sentsazio positiboak eraman ditu Zagrebera. Kroaziari buruzko beste berrien artean, Madrilen Ante Pavelić faxistaren hilobia antifaxistek erasoa izan denaz berri eman dugu. Espero dugu ekintza honek hilobi horren inguruko eztabaida piztea, batez ere kontutan harturik Espainiako Memoria Historikoaren Legearen arabera, ikur faxistak edo faxisten omenaldietarako balio duten tokiak ezin direla publikoki erakutsi.

Bestetik, Kosovoko mugen inguruko negoziazio amaigabeei ere tartea egin diegu. Negoziazioak, Kosovok serbiar inportazio-produktuei jarritako %100eko zergaren inguruan dagoen polemikarekin nahastu dira; gainera Kosovoko Estatuaren buruzagitza ez dator bat Serbiarekiko izan duen jarrerarekin. Bestalde, AEBk Kosovoko Errepublikari beren jarrerak moderatzeko ere eskatu dio.

Jarraitzeko, Albanian, Montenegron eta Serbian izaten ari diren protestez aritu izan gara. Albanian protestek intentsitate handiagoa izaten ari dira, baita ere Montenegron. Hala ere, Serbian protestak ez aurrera ez atzerako fase batean sartu dira, batez ere Vučićek hauteskundeak aurreratzeko keinua egin zuenetik. Montenegrori dagokionez AEBko Estatu departamenduak sari bat eman dio Olivera Lakić oposizioko kazetariari, Djukanovićen Gobernuaren ustelkeria-kasuak ikertu dituenari eta iaz, hori dela eta tirokatua izan zenari. Badirudi AEB, Montenegroko protesta giro honetan, Djukanovićez enpo dagoela. Erregimen aldaketa bat, edo erregimenaren barruan “fitxa” aldaketa bat bilatzen ari dira?

Bukatzeko, esan beharra dugu Bosnia-Hercegovinan Gobernu berria eratzeko elkarrizketak aurrera doazela. Urrian izan ziren hauteskundeak, eta bost hilabete ostean, azkenean Gobernua osatu ahal dela ematen du. Hiru alderdi nazionalistek, komunitate bakoitzetik batek, osa dezakete akordioa.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 89 irratsaioa

Kaixo Adriatikoko olatutxook!

Aste honetako programa oso oparoa izan dugu. Lau berri garrantzitsu izan ditugu:

(1) Zenbait kirolariren adierazpen jugoslaviarzaleak (Kenan Kodro, Svetislav Pešić eta Božidar Maljković).

(2) Kosovo eta Serbiaren arteko mugen aldaketen inguruko zurrumurruak.

(3) Euskal Herriarekin lotura izan duen berri bati ere ekin diogu gero. Nazioartean oso goratua izan da Greziaren eta Ipar Mazedoniaren arteko Prespako Akordioa –azken honen izenaren afera konpontze-bidean jarri duena- baina euskal politikari bat, Lorena Lopez de Lacalle Eusko Alkartasunako eta Euskal Herria Bilduko kidea mesfidati agertu da.

(4) Hizpide izan ditugu Albaniako, Montenegroko eta Serbiako protestak. Hauez gain, Bulgariako eskuin muturreko martxa aipatu dugu. Bestalde, Kroaziako lehendakaria Kolinda Grabar-Kitarovićek barkamena eskatu du iraganean oihu ustasha bat “kroaziar oihu tradizional” bezala justifikatu zuela eta, justifikazio hura “hanka-sartzea” izan zelako.

Beste berri txikiago batzuk ere komentatu ditugu, astea oso oparoa izan baita, baina hobe duzue programa entzutea, dena hemen kontatu baino lehen.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 88 programa

Kaixo, Balkanetako mendikateok!

Aste honetako programa berriz lepo ekarri dugu. Batez ere hiru berri izan dira garrantzitsuak gaurkoan. Lehena, Mazedoniako Gobernuak jada, ofizialki herriari Ipar Mazedoniako Errepublika deitzen hasiko duela iragarri zuela asteazkenean (eta baita ere NATOren bandera jarri Gobernuaren egoitzan, bi ekintzak Prespako Akordioaren baitira). Horrekin hasi dugu programa. Bigarrena, Europako Parlamentuko presidente Antonio Tajani  italiarrak adierazpen irredentista eta lotsagarri batzuk egin dituela, “Gora Istria italiarra!” eta “Gora Dalmazia italiarra!” oihukatuz, eta beraz, Esloveniari eta Kroaziari errespetu falta izugarria erakutsiz. Gainera, Titoren partisanoen inguruko errebisionismo historiko iraingarria egin du. Hirugarrenik, Spliten, faxista batzuek Belgradeko izar Gorriko waterpolo jokalari bazuei armez eraso egin dietela, hauek taldearen txandalarekin Spliten ikusteaz. Eskandalua sortu du horek Kroazian eta Serbian, eta eraso horri buruzko gogoeta egin dugu.

Hiru berri horiek hartu izan dute gure programaren parterik handiena, bata hasieran komentatu dugu,beste bat erdi aldera, eta hirugarrena programa ixteko. Baina horrez gain, beste berri batzuk ere izan ditugu. Adibidez, Ipar Mazedoniatik hasita, non izenaren aldaketaren eta herriaren polarizazioaren erdian, lehendakaritzarako hauteskundeak deitu dituzten, apirilaren 21ean. Serbian, Aleksandar Vučićen kontrako protestek jarraitu egiten dute, eta oposizioak jendearen gehiengo bat biltzea lortu ez badu ere, lider itxurako pertsona bat nabarmentzen hasi da, Jelena Anasonović, Zientzia politikoetako ikaslea. Albanian ere antzeko protestak ematen hasi dira, baita ere ikasleek zuzendutakoak, kasu honetan Hezkuntza Ministerioaren kontra.

Azken berriak, Kosovoko egoeraren ingurukoak izan dira. Izan ere, Ramush Haradnaj lehen ministroa, serbiar (eta bosniar) produktuan kontrako %100eko zerga-igoera kentzearen kontra agertu da, nahiz eta AEBko Gobernua kentzearen aldeko presioa egiten ari den. Beste alde batetik, joan den astean komentatu genuen mugen berregokitze-planaren zirriborroa ukatu egin du Haradinaj, bai zirriborro hori eta baita ere berregokitze negoziazioetan dagoen ere. Bestetik, Zagreben, herritar bat atxilotu eta zigortu egin dute, Franjo Tudjman Kroaziako lehendakari ohiaren omenezko estatua batetan igitaia eta mailuaren ikurra margotzearren. Ezkerrak babesa erakutsi dio ekintzaileari.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 86 irratsaioa

Kaixo Danubio elikatzen duzuen errekastotxook!

Programa hau kirolekin hasi dugu. Lehenik, tenisari so egin diogu, batez ere Australiako Open txapelketarik, zeina Novak Djokovićek irabazi duen. Djokovićek irabazten duen 15. aari handia da hau. Beste alde batetik, sendi-jatorria Balkanetan, Bosnia-Herzegovinan duen Kenan Kodro fitxatu du Athleticek, eta honi buruz ere zerbait komentatu dugu. Aurten zurigorriek fitxatzen duten bigarren “balkaniarra” da, Ganearen ostean, eta guk gezurtatu egin behar dugu fitxaketa hauekin zerikusirik izan dugunik.

Gerora berri politikoak komentatu ditugu. Berririk garrantzitsuena Kroaziako Zadar herrian Jure Zubčić izeneko pertsona baten ekintza antifaxista eta honegatik jaso duen zigor sinestezina izan da. Zubčićek pintaketa batean agertzen zen mezu faxista bat, “Serbiarrak akatu!” edo “Ubi srbina!” aldatu egin zuen, bertan “Ljubi srbina!”, hau da, “Serbiarrak muxukatu!” jar dezan. Poliziak ikusi egin zuen eta “hormak zikintzearren” isuna jarri zion Zubčići. Kasu honetaz hitz egin dugu.

Beste berri batzuk ere komentatu ditugu, hauen artean, Ipar Mazedoniako Errepublikaren izen berriaren izaera definitiboa, Republika Sprskaren izenaren ingurukoak eta Serbian Vučićen kontrako manifestazioen jarraipena.

Después hemos entrevistado a Josemi, nuestro corresponsal en Hungría que nos ha puesto al corriente de la situación en Hungría en torno a durísima ley laboral que palanna el Gobierno de Viktor Orbán, las dificultades de la oposición para hacer un frente unido, así como de la postura de la sociedad húngara hacia el golpe de Estado en Venezuela.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 85 irratsaioa

Kaixo Balkanetako zeruetako hodeiok!!

Aste honetan, pil-pilean dagoen gaia Venezuelako Estatu-kolpea izan da. Hori dela eta, programa erdia honi eman diogu, bai Balkanetako Estatu batzuek harekiko izan duten posizioa azaltzeko asmoz, eta baita ere Venezuelan erabili izan diren teknika kolpista batzuk lehenago Balkanetan erabili izan direlako, adibidez “Interbentzio humanitarioarena”. Beraz, ez da arraroa gure programaren parte handi bat honi eman izana.

Beste gai batzuk ere aipatu izan ditugu. Horietako bat, Ipar Mazedoniako parlamentuak, behin betiko izen aldaketa onartu du (aurretik ere onartu zuen, baina mazedoniar sistemak lehendakariari legeak behin betatzea eta parlamentura itzultzea ahalbideratzen dio, eta eskumen hau erabili zuen). Greziako parlamentuak ere bi herrien akordioa onartu d, baina Syrizaren kide izan den ANEL Gobernutik ateratzea ekarri du.

Ipar Mazedoniako izenaren kontua itxita, Republika Srpskan izanen dugu orain izenaren inguruko kalapita. Izan ere, Bosnia-Hercegovinako alderdi nagusiak, SDAk, BiHko Auzitegi Konstituzionalaren aurrean  Republika Srpskaren izena “konstituzioaren aurkako” izendatzeko helegitea jarri du. Honek Republika Srpskatik erantzuna ekarri du: Bosniako lehendakaritzan serbiar ordezkaria den Milorad Dodikek esan du hala balitz, Republika Srpskak mugaren kontrola hartuko zukeela. Honek Republika Srpskako alderdien arteko kalapitak geratu ditu momentuz, hain justu David Dragičevićen omenezko manifestazioak izaten ari zirenean.

Azkenik, Belgradeko manifestazioez ere hitz egin dugu. Zazpigarren larunbatez atera da kolore guztietako oposizioa kalera, Aleksandar Vučićen dimisioa eskatuz. Hala ere, batasun falta nabari zaie, eta ikusiko dugu noraino egingo duen honek aurrera. Azken egunetan Putinek Serbiara egin duen bisitaldiak Vučići mesede handia egin dio, Putinek babes handia baitu serbiar herrian.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 84 irratsaioa

Kaixo, Balkanetako neguko ekaitzok!!

Kasu honetan berri “kultural” batekin hasi dugu irratsaioa. Balkanetan eragina izan arren, pixka bat urrutiratu gara. Bi jai ortodoxoen artean egonik (urtarrilaren 7an Eguberria eta urtarrilaren 14an Urte Berri Eguna), Ortodoxian izan den zismaz hitz egin dugu. Izan ere, Konstantinoplako Patriarkatu Ekumenikoak, Ukrainan eliza ortodoxo berri bat aintzatetsi du, Moskuko Patriarkatupeko Ukrainar Eliza Ortodoxoaren ordez (askok Poroxenkoren eskua ikusten dute bertan). Kokapen historikoa egin diogu auziari. Berez Balkanetako auzia ez da, baina Balkanekin zerikusia duenez, aipatu izan dugu.

Beste berri txikiago batzuk ere izan ditugu oraingoan. Tartean, Republika Srpskaren Egunaz, herrialde horren hiriburu Banja Lukan gertatzen ari diren protestez, Belgradeko protestez eta Ipar Mazedoniako izenaren prozesuaren azken txanpari buruz aritu gara.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 83 irratsaioa

Kaixo, Adriatikoko olatutxook!

Urte berriarekin batera, urte zaharrean utzi genituen berri batzuk errepasatu ditugu, eta gerora, liburu baten kritika egin dugu.

Berri zaharren jarraipenaren artean, Montenegroko egoera (Nebojša Medojević oposizioko liderra aske utzi dute), Banja Lukako David Dragičevićen memoriaren aldeko protesten jarraipena (Davor Dragičević aita auziperatu egin dute, eta hau ihesean joan da), Kosovoren inguruko berriak (Albaniarekin muga irekitzea ofizial egin dute), PPko Alejandro Fernandezen Torra eta Esloveniar Bidearekin egin dituen konparazioak (Torra Karadžićekin erkatu du) eta Belgraden Vučićen kontrako protestak (oraingoan, euren konposizioa oso heterogeneoa dela atzeman dugu, eta baita eskaera konkretu bat plazaratu dutela: Nebojša Stefanović Barne-ministroa botatzea).

Albiste berrien artean, Albaniak apustu-etxeak debekatu izana, eta Aleksandar Vučićek “agian” 2019an hauteskunde parlamentarioak aurreratu nahi izana adieraztea izan dugu. Vučićek esan du hauteskunde horiek deituz gero, bera ez dela aurkeztuko, lehendakari izan ostean ez duela beste kargurik hartuko. Honek serbiar alderdien artean fitxak mugitzea ekarri du…

Bestetik, liburu baten kritika ere egin dugu gure programaren azken hogei minutuetan zehar. Hau Robert Greenbergen Language and Identities in the Balkans liburua da. Liburu honetan, serbokroazieraren eta osteko lau “hizkuntza” ofizialen inguruko politikak zerrendatzen eta aztertzen du egileak, eta baita ere, hizkuntzak identitate-eraketan izan duten papera (askotan Balkanetan gutxietsia izan dena). Liburuaren indarguneak eta ahulguneak aztertu ditugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 82 irratsaioa

Kaixo Balkanetako lagunok!

Gaurko programan, batez ere bi gaua izan ditugu eztabaidagai. Alde batetik, Kosovoren inguruan izan diren ika-mikak (zergak, armada sortzea, Pristina eta Belgraden arteko harremanak inoiz baino okerrago egotea), eta bestetik, Banja Lukan (Republika Srpska) David Dragičević ustez bere buruaz beste egindako, baina bere familiaren arabera eraildako 21 urteko gaztearen protestez aritu gara. Protesta horietara doan jendearen arabera, poliziak edo ez du nahikoa egiten heriotza argitzeko edo beste norbait ezkutatzen ari da, beraz Republika Srpskan boterean dagoen Aliantza Sozialdemokrataren kontrako kolore politikoa hartzen dute.

Aurretik, berri laburragoak kontatu izan ditugu. Horietako bat, Bosnian azkenean “herren ganberak” (Bosnia-Hercegovinako sistema bikameralean zeharka aukeratzen diren goi-ganberak) aukeratzeko lege berria onartu dutela, beraz laster parlamentuak osatu ahal izango direla dugu. Beste berrien artean, soldaduen kontrako zigorrak, Bulgariako feministen manifestazioak, Montenegrok apaiz ortodoxo batzuk bertatik bota nahi izatea, Zoran Zaev eta Alexis Tsipras –hurrenez hurren Ipar Mazedoniako eta Greziako lehen ministroak- Bakearen Nobel Saria jasotzeko proposatuak izatea eta Serbian Milan Nedić lehen ministro kolaborazionista ez errehabilitatzeko epaitegien erabakia aipatu ditugu.

Entzun gure programa hemen:

Tesla Ordua, 81 irratsaioa

Kaixo, Balkanetako zeruetako hodeitxok!

Asteko honetako programa ere oparo etorri zaigu berrietan. Hasteko, Europako (emakumezkoen) Eskubaloi Txapelketa aztertu dugu. Errumania izan da gure taldeen artean gehien iraun duena: finalerdietara iritsi da, baina Neagu kapitainaren lesioa latz nabari izan du, eta ezin izan du dominarik lortu,laugarren postuan geratuz. Bestetik, Hungarian Orbánen Gobernuak atera duen aparteko orduei buruzko “esklabotza legearen” kontrako mobilizazioei buruz aritu izan gara, eta lehen atal hau bukatzeko, berri pozgarri bat kontatu dugu: Podgorican Josip Broz Titoren estatua bat inauguratu dute.

Bukatzeko, aste honetan zabalen kontatu ditugun berriekin joan gara. Alde batetik Kosovoko Parlamentuak Kosovoko Armada sortzeko egin duen erabakiaren analisia egin dugu, baita ere honek serbokosovarren artean, Serbian eta nazioartean sortu duen erreakzioez: desadostasuna sortu du “Nazioarteko komunitatean”. Bestetik, “esloveniar bidea” dela eta, politikariek adierazpenak egiten dituzte, askotan ezjakintasunetik. Kasu honetan Carles Puigdemont eta Pedro Sanchez izan dira. Berriz honi buruz mintzatu gara.

Entzun gure programa hemen: